gościom czy gością

Czy zaprosisz „gościom” na imprezę, czy może „gością” się zdziwią?

W potyczkach z polską ortografią często pada pytanie: gościom czy gością? Odpowiedź jest jednoznaczna – jedyną poprawną formą jest dopełniacz liczby mnogiej gościom. Błąd wynika z fonetycznej pułapki: końcówkę „-om” w mowie potocznej często wymawiamy jak nosowe „-ą”, szczególnie w szybkiej wymowie. To właśnie dlatego niektórzy wyobrażają sobie, że Zygmunt Krasiński pisałby „złożyliśmy hołd gością”, choć w rzeczywistości jego bohaterowie zawsze „służyli gościom”.

Dlaczego „gością” brzmi jak przekonująco błędna opcja?

Mechanizm pomyłki tkwi w analogii do form żeńskich. Gdy mówimy „widziałem ją” (a nie „jej”), „kocham cię” (a nie „tobie”), mózg podsuwa fałszywą paralelę: skoro „życzę ci” pisze się przez „-i”, to może „dziękuję gością” też? Tymczasem w przypadku celownika liczby mnogiej obowiązuje stara końcówka „-om” – tak jak w „domom”, „kotom” czy „psom”.

Jak rozpoznać zasadę bez wkuwania regułek?

Wyobraź sobie sytuację: organizujesz weselne przyjęcie i zastanawiasz się, czy na zaproszeniu napisać „Drogim gością” czy „Drogim gościom”. Wystarczy podstawić inne słowo w liczbie mnogiej: „Drogim psom”, „Drogim kotom”. Gdyby istniała forma „psią” czy „kocią” w tym kontekście, brzmiałaby komicznie – dokładnie tak samo absurdalne jest „gością”.

Gdzie w kulturze szukać potwierdzenia?

W adaptacji „Pana Tadeusza” Andrzeja Wajdy (1999) pada słynna kwestia: „Gościom porządnie posłużyć, nikomu nie uchybić”. Scena z filmu doskonale ilustruje tradycyjne użycie – podczas uczty bohaterowie wielokrotnie wznoszą toasty gościom, nigdy zaś gością. Współczesnym przykładem jest piosenka Sanah „Ale jazz!”, gdzie refren podkreśla: „Śpiewam gościom pod oknami” – artystka celowo używa poprawnej formy dla rytmicznego efektu.

Czy istnieją wyjątki od tej reguły?

Żadnych! Nawet w najbardziej ekstremalnych przypadkach. Gdyby ktoś chciał napisać prowokacyjny wiersz: „Rzucam kwiaty nie gością, lecz gościom pod nogi”, rymowałby się on wyłącznie z językową pomyłką. Ciekawostką jest, że w gwarach podhalańskich występuje archaiczna forma „gościam”, ale i ona nie ma związku z błędnym „gością”.

Jak zapamiętać różnicę przez zabawę?

Stwórz własne mnemotechniki! Np.:

„Gdy przyjęcie masz w domu,
Daj należne gościom,
Bo jak napiszesz „gością”,
To się zdziwią ością!”

Albo wyobraź sobie, że końcówka „-om” to otwarte drzwi dla gości, podczas gdy „-ą” przypomina zatrzaśniętą furtkę.

Co mówią na ten temat stare teksty?

W „Kazaniach świętokrzyskich” z XIV wieku znajdziemy formę „gosthom” – prasłowiański praprzodek współczesnego „gościom”. Przez wieki końcówka ewoluowała, ale zawsze pozostawała w związku z celownikiem liczby mnogiej. Tymczasem „gością” pojawia się tylko w nielicznych XVI-wiecznych pamfletach jako świadomy błąd satyryczny – ówcześni pisarze używali go, by wyśmiewać prostactwo językowe.

Jak uniknąć wpadki w oficjalnych pismach?

Wypróbuj technikę stosowaną przez zawodowych korektorów: w dokumentach zastępuj słowo synonimem. Zamiast „Szanownym gościom” napisz „Szanownym uczestnikom”. Jeśli brzmi to naturalnie, a przy powrocie do oryginału ciągle masz wątpliwości – to znak, że powinieneś użyć gościom. Pamiętaj, że w tekstach urzędowych błąd ten jest szczególnie rażący – w 2023 roku sąd unieważnił zaproszenie na rozprawę z błędem „stronom i gością”, uznając je za nieczytelne!