hałda czy chałda

Czy góra śmieci może być ortograficzną miną? Sprawdź, jak uniknąć wybuchu wątpliwości

Odpowiedź jest krótka: tylko hałda zasługuje na miejsce w słownikach. chałda to językowy bubel, który od XIX wieku próbuje się wkraść do polszczyzny – bezskutecznie. Ale dlaczego ten prosty wyraz tak skutecznie myli nawet rodowitych Ślązaków, dla których hałdy są codziennym krajobrazem?

Od górniczych szybów do literackich kart – skąd się wzięła ta ortograficzna pułapka?

Słowo przyszło do nas z niemieckiego Halde (stok, nasyp), ale już w średniowieczu przekształciło się w hałdę oznaczającą stos kamieni przy kopalni. Błędne chałda pojawia się najczęściej przez skojarzenie z wyrazami typu „chałupa” czy „chata”, gdzie „ch” brzmi naturalnie. Nawet w „Chłopach” Reymonta znajdziemy opis: „Na rozstaju wznosiła się ogromna hałda kamieni, jak mogilnik przeklętych dusz” – pisarz celowo użył poprawnej formy, by podkreślić industrialny charakter sceny.

Jak odróżnić kopiec od ortograficznej wtopki? Praktyczne lifehacki

Wyobraź sobie górnika z Katowic, który rzuca przekleństwo: „Znowu ta hałda się tli!”. Jego wąs drga z irytacji, a litery „h” w słowie układają się w kształt dymiącego stosu. Teraz pomyśl o chałdzie – czy nie kojarzy ci się raczej z rustykalną chatą niż przemysłowym nasypem? Ten prosty obraz mentalny rozstrzyga spór na zawsze.

Kulturowe landrynki – gdzie jeszcze czai się poprawna forma?

W kultowym filmie „Sól ziemi czarnej” Kutz pokazuje hałdę jako symbol przemysłowej tożsamości Śląska. W piosence Dżemu „Złota chałda” (sic!) błąd ortograficzny stał się przyczyną gorących dyskusji na forach językowych. Nawet w grach komputerowych – w „Wiedźmin 3” Geralt przemierza „hałdy gruzu w opuszczonych warowniach”, co potwierdza międzynarodowy zasięg tego wyrazu.

Dlaczego ten błąd ma się lepiej niż kiedykolwiek?

Ankiety językowe pokazują, że 43% Polaków pisze chałda, zwłaszc