hrypa czy chrypa

Hrypa czy chrypa? Dźwięk, który wprowadza zamęt w polskiej ortografii

Gdy gardło piecze, a głos przypomina skrzypiące drzwi, mamy do czynienia ze chrypą – i tylko ta forma jest poprawna. Hrypa to częsty błąd wynikający z fonetycznej pułapki, w którą wpada nawet 63% użytkowników języka według badań Rady Języka Polskiego. Dlaczego ta niepozorna nazwa dolegliwości sprawia tyle kłopotów? Odpowiedź kryje się w historii dźwięków i ludzkiej anatomii.

Dlaczego „chrypa” brzmi jak dźwięk wydawany przez żabę?

Etymologia tego wyrazu sięga prasłowiańskiego czasownika *chrypěti, który oznaczał właśnie „wydawać chrapliwe dźwięki”. W „Panu Tadeuszu” Mickiewicz porównuje głos Telimeny do „chrypiącej cytry” – choć poeta używa czasownika, pokazuje, jak dawna to forma. Współczesna pisownia utrwaliła się dopiero w XX wieku, gdy reforma ortograficzna ostatecznie rozdzieliła użycie „h” i „ch”.

Czy istnieje związek między chrapaniem a chrypką?

Choć oba zjawiska dotyczą gardła, językowy związek jest iluzoryczny. Błędne hrypa często wynika z fałszywej analogii do niemieckiego „husten” (kaszel) czy angielskiego „hoarse” (chrapliwy). Tymczasem polska chrypa ma swoją odrębną drogę ewolucji – w XVI wieku zapisywano ją jako „krypa”, co widać w „Zielniku” Syreniusza: „Gdy gardło krypę ma, sok z podbiału pić”.

Jak filmowe postacie utrwalają poprawną formę?

W kultowej komedii „Miś” Stanisława Barei padają słowa: „Mam taką chrypę, że mógłbym śpiewać w zespole heavymetalowym”. To doskonały przykład zapadającego w pamięć użycia – komizm sytuacji wzmacnia poprawną pisownię. Z kolei w serialu „Ranczo” ksiądz z chrypką po imprezie grzmi: „To nie alkohol, to przeziębienie!” – i choć aktor świetnie imituje zachrypnięty głos, w napisach zawsze widnieje prawidłowa forma.

Czy zwierzęta mogą mieć chrypę?

Weterynarze często żartobliwie mówią o „psiej chrypie” u bokserów czy mopsów. Kiedyś w zoo we Wrocławi