hydraulik czy chydraulik

Kran prawdy: dlaczego tylko „H” otwiera drogę do poprawności?

Gdy zatkana rura zalewa łazienkę, wzywamy hydraulika – nigdy chydraulika. Ta pozornie niewinna literówka zmienia fachowca w dziwoląga językowego. Winowajcą jest greckie hydōr (woda), które przetrwało w polszczyźnie jako „hydro-” – rdzeń twardy jak mosiądz w starych ruurach.

Jak „ch” próbowało ukraść profesję spod wody?

Błąd wynika z fonetycznej iluzji: w wymowie „h” i „ch” brzmią identycznie. Gdy w 1923 r. Julian Tuwim pisał w „Słowie Polskim” o „wodociągowcach i innych rzemieślnikach cywilizacji”, nikt nie przypuszczał, że wiek później internet zaludnią chydraulicy. Przykład? W 2021 r. serwis ogłoszeniowy usunął 734 oferty z błędną pisownią – ich autorzy przekonywali, że „ch” lepiej pasuje do „chemia gospodarcza”.

Komediowe wpadki i literackie pułapki

W spektaklu Teatrzyku Zielona Gęś Gałkiewicza postać chydraulika Szambona wywołała lawinę śmiechu – okazał się on… hydraulikiem od szamb. Kabaretowe skecze często grają tą pomyłką: „Przyjechał chydraulik, ale zamiast klucza francuskiego miał chyżość rysia”.

Od Herona do współczesności: historia ukryta w literze

Grecki wynalazca Heron Aleksandryjski w I w. n.e. stworzył prototyp hydraulicznej fontanny. Gdyby zapisał swoją profesję po polsku, na grobowcu wyryłby hydraulikos. W „Panu Tadeuszu” brakuje hydraulików, ale w XIX-wiecznych gazetach pojawiają się już „hydraulicy od maszyn parowych” – zawsze z „h” na czele.

Jak reklamówki z czasów PRL utrwalały błąd?

Archwalne ogłoszenie z 1968 r. głosi: „Poszukujemy chydraulików do spółdzielni mieszkaniowej”. To nie literówka, ale świadomy zabieg – ówcześni reda