jarmuż czy jarmurz, jarmusz
Zielona zagadka ortograficzna: dlaczego piszemy jarmuż, a nie jarmurz czy jarmusz?
Gdyby warzywa miały własny język, jarmuż mówiłby szeptem liści brzmiącym jak „ż” na końcu wyrazu. Ta kapustna gwiazda współczesnych smoothie i chipsów warzywnych skrywa w swojej nazwie prawdziwą ortograficzną pułapkę. Jedyną poprawną formą jest jarmuż – i żadna inna!
Czy wiesz, że w XIX-wiecznych zielnikach jarmuż opisywano jako „kapustę głupią”? Ta zaskakująca nazwa wynikała z przekonania, że roślina rośnie „na próżno”, nie tworząc typowej główki. Dziś to warzywo ma ostatni śmiech – zostało okrzyknięte królem superfoods!
Dlaczego nasze języki się plączą przy tym warzywie?
Błądzenie między jarmurzem a jarmuszem to efekt potrójnej iluzji językowej. Po pierwsze – końcówka „ż” brzmi niemal identycznie jak „rz” czy „sz” w mowie potocznej. Po drugie – mózg szuka analogii do wyrazów takich jak „kurz” czy „baldachusz”, tworząc fałszywe skojarzenia. Po trzecie – sama nazwa warzywa brzmi egzotycznie, jakby pochodziła z obcej tradycji kulinarnej.
Liściasta podróż przez wieki
Śladów jarmużu można szukać już w średniowiecznych klasztornych ogrodach. W „Herbarzu polskim” z 1568 roku Marcin z Urzędowa opisuje go jako „jarmuż” – dokładnie tak samo pisze się to dziś! Ciekawostka: w gwarze podhalańskiej funkcjonowała forma „jarmuź”, co pokazuje, że nawet dawniej końcówka sprawiała kłopoty.
Kulinarne wpadki ortograficzne
Wyobraź sobie menu restauracji z daniem: „Sałatka z jarmurzem i parmezanem”. Dla wtajemniczonych brzmi to jak mieszanka warzywa z… jarmułką! Tymczasem prawidłowa wersja: „Sałatka z jarmużem i parmezanem” od razu przywodzi na myśl chrupiące liście. W jednym z odcinków „MasterChefa” uczestnik przekonywał, że robi dekorację z jarmuszu – jurorzy długo szukali nieistniejącego składnika!
Literackie liście
W „Chłopach” Reymonta znajdziemy opisy zimowych zapasów: „i jarmuż mrozem przytrzepany stał pod ścianą”. Współczesny pisarz Szczepan Twardoch w „Królu” używa go jako metafory: „uparty jak jarmuż w przydworkowym ogródku”. Gdyby w tych zdaniac
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!