jedną czy jednom
Czy wiesz, że forma jednom przez 150 lat pojawiała się w druku częściej niż dziś? Historyczne gazety i listy szlacheckie pełne są tego błędu – nawet Mickiewicz używał go w prywatnej korespondencji! Współczesny język jednak nie pozostawia wątpliwości: jedyną poprawną formą jest jedną.
Dlaczego 'jednom’ brzmi jak logiczny wybór, choć jest błędem?
Próby obrony jednom często opierają się na fałszywej analogii do form męskoosobowych. Gdy mówimy „dałem prezent dwóm kolegom”, naturalne wydaje się, że „kupiłam prezent jednom koledze” – to pułapka fonetycznego podobieństwa. W rzeczywistości liczba pojedyncza wymaga zupełnie innej końcówki: jedną dziewczynę, jedną ulicą, jedną nogą.
Jak film „Kiler” utrwalił poprawną formę w kulturze masowej?
W kultowej scenie, gdzie Cezary Pazura pyta: „Masz może jedną kość?” – błąd językowy mógłby zniszczyć komediowy efekt. Reżyser Juliusz Machulski świadomie użył poprawnej formy, by podkreślić prostoduszność bohatera. To doskonały przykład, jak poprawna gramatyka współgra z charakterem postaci.
Czy istnieją sytuacje, gdzie 'jednom’ jest dopuszczalne?
W gwarach podhalańskich można usłyszeć: „Idźmy jednom drogą”. To jednak regionalizm, nie norma literacka. W „Chłopach” Reymonta znajdziemy takie formy, ale współcześnie używając jednom w oficjalnym tekście, ryzykujemy nie tylko błędem, ale i śmiesznością – jak bohater memu, który zaprasza dziewczynę na „randkę jednom kawą”.
Jak rozpoznać poprawną formę w nietypowych kontekstach?
Nawet w abstrakcyjnych zdaniach jak: „Przeszedł przez życie jedną ciągłą improwizacją” lub „Malował obraz jedną nieprzerwaną linią” – zasada pozostaje niezmienna. Ciekawostka: w języku staropolskim istniała forma „jednoju”, która ewoluowała właśnie do współczesnego jedną, całkowicie wypierając konkurencyjne końcówki.
Dlaczego ten błąd szczególnie często pojawia się w SMS-ach?
Badania korpusu współczesnej polszczyzny pokazują,
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!