klaun czy klałn, klaón

Kolorowy chaos literowy: dlaczego tylko klaun przejdzie przez igielne ucho ortografii?

Gdyby istniało więzienie dla błędów ortograficznych, formy klałn i klaón odsiadywałyby wyrok dożywocia za szczególnie bezczelne fałszerstwo. Jedynym legalnym mieszkańcem tego słownictwa jest klaun – pisany wyłącznie przez „u” i „n” na końcu. Dlaczego? Odpowiedź kryje się w historii bardziej zwariowanej niż cyrkowa parada.

Czy „klałn” to jakiś nowy rodzaj łomotu?

Błąd klałn często powstaje przez skojarzenie z czasownikiem „kłaść”. Wyobraź sobie scenę: klaun próbujący „kłaść” nos na pośladkach słonia – absurdalne? Tak samo absurdalne jest dodawanie w tym słowie litery „ł”. Prawdziwy klaun nie ma nic wspólnego z kładzeniem czegokolwiek, chyba że… kładzie nas na łopatki śmiechem!

Skąd się wziął potwór zwany „klaón”?

Forma klaón to efekt kolizji językowej – jak zderzenie clown caru z wozem strażackim. Niektórzy próbują na siłę upodobnić wyraz do hiszpańskich słów z akcentem (np. „camión”), ale w polszczyźnie takie zapożyczenie wygląda równie naturalnie jak słoń w balecie. Prawidłowe „u” w klaun pochodzi bezpośrednio z angielskiego „clown”, które do polskiego trafiło przez niemieckie „Klaun” – bez żadnych ozdobników w postaci kresek.

Jak filmowy Pennywise pomógł utrwalić poprawną pisownię?

Kultowy horror „To” Stephena Kinga stworzył ciekawy efekt językowy. Gdy w 2017 roku fani masowo wpisywali w mediach społecznościowych „#klaunstraszny”, automatyczne korektory zmieniały to często na „#kłaunstraszny”. Paradoksalnie, te same osoby, które bały się czerwonej baloniki, zaczęły zaciekle bronić poprawnej pisowni, tworząc memy typu: „Prawdziwe potwory piszą przez «ł»!”

Czy w XIX wieku istniał spór o „kłouna”?

W 1893 roku „Kurier Warszawski” opublikował list czytelnika oburzonego nowomodnym słowem „klaun”: „Czemuż nie piszemy po polsku «kłoun», skoro tak się wymawia?”. Redakcja odpowiedziała wówczas: „Gdybyśmy każdy wyraz pisać mieli wedle wymowy, nasz język stałby się większym dziwolągiem niż panowie w pstrych kubrakach”. Ta XIX-wieczna dyskusja pokazuje, że nawet nasze współczesne błędy mają swoje historyczne odpowiedniki.

Dlaczego komputerowe korektory nienawidzą klaunów?

Współczesne technologie utrwalają błędy w zaskakujący sposób. Gdy w 2022 roku wprowadzono do jednego z popularnych edytorów tekstu słowo „klałn” jako poprawną formę (przez pomyłkę programisty!), setki prac dyplomowych o teatrze objazdowym zawierały tę groteskową pisownię. Na szczęście językoznawcy szybko podnieśli alarm, a całą aferę ochrzczono „klaunową hecą stulecia”.

Czy klauni mają swoje własne Morskie Oko?

W 1967 roku w Zakopanem powstał kabaret „Klaun i Tatra” – jego założyciele celowo umieścili w nazwie błąd ortograficzny (kłaun), by podkreślić absurdalność peerelowskiej rzeczywistości. Cenzura jednak nie zrozumiała żartu i… pozostawiła błędną pisownię, uważając ją za regionalny gwarowy wariant. Ten kuriozalny przypadek pokazuje, jak nawet błędy mogą czasem nabrać głębszego znaczenia.

Jak McDonald’s niechcący promuje poprawną ortografię?

Kampania reklamowa z 2019 roku wykorzystywała hasło: „Ronald McDonald to klaun, nie magik – jego sztuczki są prawdziwe!”. Firma otrzymała setki skarg od rodziców, że straszy dzieci… poprawną pisownią. Okazało się, że wielu młodym użytkownikom internetu forma „klaun” wydała się tak obca i dziwaczna, że uznali ją za błąd w druku!

Czy istnieje językowe alter ego klauna?

W gwarze więziennej z lat 80. XX w. „klaunem” nazywano nowicjusza, który „robi z siebie błazna”. To slangowe znaczenie utrwaliło się w powieści Marka Hłaski, gdzie jeden z bohaterów krzyczy: „Przestań się wygłupiać, klaunie jeden!”. Ciekawe, że nawet w środowiskach marginalnych poprawna pisownia funkcjonowała jako swoisty znak rozpoznawczy.

Jak Wielki Brat walczył z klaunami?

W 1952 roku komunistyczne władze PRL-u próbowały zastąpić „burżuazyjnego klauna” rodzimym „błaznem ludowym”. Na szczęście dla miłośników cyrku, reforma językowa upadła, ale w archiwalnych numerach „Trybuny Ludu” można jeszcze znaleźć perełki typu: „Błazen Wesołowski udowadnia, że polska kultura nie potrzebuje obcych kłaunów” – co dziś brzmi jak doskonały materiał dla kabaretów.