koleżanka czy kolerzanka
Czy koleżanka ma coś wspólnego z kolorem? Sprawdzamy, dlaczego tak łatwo o literówkę
W potyczkach z polską ortografią koleżanka regularnie przegrywa z fantazyjnym kolerzanką, choć tylko pierwsza forma ma rację bytu. Winowajcą jest tu nie tyle brak wiedzy, co podstępna gra dźwięków – „ż” i „rz” brzmią identycznie, ale ich pochodzenie całkowicie różne. Żeby zrozumieć ten błąd, trzeba zajrzeć do korzeni słowa, które wyrosło z męskiego „kolegi”, a nie – jak mogłoby się wydawać – z kolorowych relacji.
Czy wiesz, że w latach 90. pewna polska firma kosmetyczna niemal wypuściła linię „Kolerzanka” dla pań lubiących makijaż? Na szczęście językoznawca z ostatniej chwili zauważył błąd w nazwie, ratując przedsiębiorstwo przed śmiesznością i pozwem o zniesławienie języka!
Dlaczego „kolerzanka” brzmi przekonująco dla ucha?
Odpowiedź kryje się w mechanizmie fonetycznej iluzji. Gdy wymawiamy „ż” w koleżanka, język układa się dokładnie tak samo jak przy „rz”. To sprawia, że nawet wtajemniczeni czasem drżą nad kartką. Kluczowa różnica? Historyczne pochodzenie: „-ż-” w tym wyrazie pochodzi od spółgłoski miękkiej w zdrobnieniu „koleżka”, podczas gdy „-rz-” zwykle rozwija się z dawnych połączeń typu „r + jer”.
Jak rozpoznać prawdziwą koleżankę w średniowiecznych tekstach?
W XV-wiecznych kazaniach św. Jana Kapistrana pojawia się forma „koleża”, oznaczająca… wspólniczkę grzechu. Dopiero w XIX wieku słowo nabrało neutralnego charakteru dzięki pozytywistkom, które w publicystyce tworzyły żeńskie formy zawodów. Maria Konopnicka w listach do koleżanek literackich świadomie używała tej formy jako manifestu równouprawnienia.
Czy filmowy Diabeł lubi ortografię?
W kultowej komedii „Nie ma mocnych” padło zdanie: „To moja koleżanka z pracy, nie żadna kolerka!”, gdzie celowa gra słów podkreślała różnicę między relacjami zawodowymi a romansowymi. Scenarzyści wykorzystali tu częsty błąd jako pretekst do dowcipu sytuacyjnego – główny bohater przekręcał słowa, by ukryć niewierność.
Co łączy koleżankę z londyńskim metrem?
W 2012 roku na stacji Earl’s Court zawisł plakat
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!