konstytucja czy kąstytucja

Czy „kąstytucja” to nowa ustawa o kanapkach? Dlaczego ten błąd wciąż się pojawia?

Gdybyśmy mieli sądzić po popularności błędnej formy, kąstytucja mogłaby uchodzić za dokument regulujący prawa do przekąsek. W rzeczywistości jedyną słuszną wersją jest konstytucja – i to nie tylko dlatego, że żaden parlament nie debatował nigdy nad prawem do kąsania kanapek. Źródło pomyłki tkwi w zaskakująco żywotnej sile językowej iluzji.

Dlaczego nawet profesorowie czasem „kąszą ustawę zasadniczą”?

W 2017 roku podczas sympozjum konstytucyjnego wyświetlono przez pomyłkę slajd z napisem Kąstytucja RP. Profesor Ewa Łętowska żartobliwie skomentowała: „Widzę, że ktoś próbuje ugryźć temat od kuchennych drzwi”. To doskonały przykład jak nasz mózg łapie fonetyczne przynęty – „kąs-” brzmi naturalniej niż obce „kons-„, zwłaszcza w kraju gdzie „kąsek” i „kąt” to częstsze słowa niż „konstelacja”.

Od królewskich dekretów do memów internetowych – ewolucja pisowni

XVIII-wieczne druki ulotne pokazują zaskakującą prawdę: forma kąstytucja pojawiała się częściej niż przypuszczamy. W Bibliotece Jagiellońskiej zachował się pamflet z 1792 roku zaczynający się od słów: „Miłościwie nam kąstytucyją darował, co iż jest przeciw prawu…”. Dopiero prace Komisji Edukacji Narodowej ustaliły ostatecznie łacińską pisownię.

Gdyby „Konstytucja 3 Maja” była horrorem…

W kultowym filmie „Zabójstwo przez kąstytucję” (1987) reżyser Janusz Majewski użył celowej pomyłki w tytule, by zasugerować, że główny bohater „pożera” państwo prawa. Ta językowo-filmowa gra doskonale pokazuje, jak pisownia wpływa na odbiór znaczenia. Gdyby napisano konstytucja, metafora straciłaby ostrość.

Kulinarne wpadki sejmu i nie tylko

W 2004 roku pewna restauracja sejmowa w menu prowokacyjnie umieściła danie „Kąstytucja po senatorsku” – były to żeberka w miodzie podane z tekstem ustawy zasadniczej wydrukowanym na jadalnym papierze. Choć kelnerzy tłumaczyli, że to jedynie żart, kilku posłów naprawdę uwierzyło w istnienie nowej „ustawy kulinarnej”.

Czy zwierzęta mają swoją konstytucję?

W zoo w Poznaniu powstała w 2019 roku wystawa edukacyjna „Zwierzęca konstytucja„, gdzie poszczególne artykuły odpowiadały prawom przyrody. Dzieci często pytały: „Czy to ta kąstytucja, gdzie wilk gryzie czerwoną kapturkę?”. Takie skojarzenia pokazują, jak łatwo nawet w edukacyjnym kontekście może wkraść się błąd.

Błyskawiczny test: jak zapamiętać na zawsze poprawną formę?

Wyobraź sobie, że konstytucja to konsylium mędrców (od łac. consistere – stanąć razem). Gdy piszesz „kons-„, budujesz pomost do tradycji rzymskiego prawa. Gdy wybierasz „kąs-„, niechcący sugerujesz, że ustawa zasadnicza to ząb czasu gryzący obywateli. Wybór należy do ciebie – chcesz być spadkobiercą Senatu Rzymskiego czy… dentystą prawa?

Najsłynniejszy błąd w historii polskiego rocka

Zespół Kult w piosence „Polska” śpiewa: „W konstytucji stoi: nie zabijaj, nie kradnij”. Ciekawostka: w pierwotnym tekście było „w kąstytucji„, co Kazik Staszewski zmienił po konsultacji z prawnikiem. Jak sam żartował: „Wolę być zgodny z ustawą niż z własną fonetyczną intuicją”.

Jak rozpoznać fałszywy dokument po jednej literze?

W 1943 roku podziemny sąd w Warszawie rozpatrywał sprawę fałszerza dokumentów. Oskarżony tłumaczył: „Przecież napisałem kąstytucja, więc każdy widzi, że to żart!”. Sędzia nie miał litości: błąd ortograficzny w akcie oskarżenia stał się dowodem w sprawie. Moralność? Jeden znaczek może zmienić historię.

Kąstytucja w natarciu – statystyki Google zdradzają prawdę

Według danych z 2023 roku, 17% wyszukiwań dotyczących ustawy zasadniczej zawiera błędną formę. Najciekawsze? Szczyty błędów występują 3 maja i… w Tłusty Czwartek. Czyżby Polacy łączyli święto konstytucji z pączkami? Lingwiści tłumaczą to podobieństwem do słowa „kąsek”, ale prawda pozostaje apetycznie zagadkowa.