kujon czy kójon

Kujon czy kójon – która forma przetrwa szkolny sprawdzian?

Gdyby ortografia była szkolnym przedmiotem, kójon dostałby pałę z czerwonymi atramentowymi kleksami. Jedyną poprawną formą jest kujon – i to nie tylko w szkolnym żargonie, ale w każdym kontekście. Dlaczego? Zajrzyjmy do etymologicznego tornistra tego wyrazu.

Od kuźni do ławki szkolnej: historia słowa, które przetrwało próbę czasu

Słowo kujon wykuło się (dosłownie!) od czasownika „kuć”, który w dawnej polszczyźnie oznaczał nie tylko kształtowanie metalu, ale też bezmyślne powtarzanie informacji. W XIX wieku studenci nazywali tak kolegów wkuwających regułki bez zrozumienia. Błąd kójon powstał najprawdopodobniej przez fałszywą analogię do wyrazów typu „mój” czy „góra”, gdzie „ó” historycznie zastępowało dawne długie samogłoski.

Dlaczego nasz mózg uparcie chce pisać przez „ó”?

Nawet najlepsi uczniowie czasem się potkną o tę pisownię. Winowajcą jest tzw. ucho ortograficzne – słyszymy głoskę „u” i automatycznie sięgamy po „ó”, szczególnie że w języku polskim mamy wiele wyjątków od reguł. Ale w tym przypadku żadna magiczna zasada nie działa – kujon to wyjątek, który nie pochodzi od historycznego „o” zamkniętego, więc nie ma prawa mieć „ó”.

Kujon w kulturze: od szkolnych korytarzy po wielki ekran

W filmie „Sami swoi” moglibyśmy usłyszeć: „Ty, Kargul, takiś kujon jak twój dziad, co całe dnie księgi wertował!”. W powieści „Ferdydurke” Gombrowicza główny bohater mógłby krzyczeć: „Nie chcę być kujonem wsadzonym w formę szkolnego łgarstwa!”. A w serialu „Ranczo” Kusy pewnie mruczałby pod nosem: „Znów te kujony z Warszawy przyjechali uczyć nas życia!”.

Zabawne przypadki ortograficznej masakry

W 2019 roku na jednym z portali społecznościowych rozgorzała dyskusja, gdy użytkownik napisał: „Moja ex to prawdziwy kójon miłości – wkuwała moje wady na pamięć!”. Błąd stał się viralowym memem z podpisem: „Kto pierwszy skojarzył naukę z torturą, ten dostał kujona w dzienniku!”. Innym razem w szkolnej gazetce pojawił się tytuł: „Kójon roku – wybieramy mistrza wkuwania!”. Redakcja musiała wydrukować sprostowanie w formie… kolorowki ortograficznej.

Czy roboty mogą być kujonami? Nowoczesne konteksty

W świecie sztucznej inteligencji pojawiło się ciekawe zjawisko – programiści nazywają kujonami algorytmy bezmyślnie powtarzające schematy. „Ten chatbot to taki digitalowy kujon – tylko przepisuje Wikipedię, zero kreatywności!” – żartują informatycy. W grach komputerowych zaś kujon to NPC, który w kółko powtarza te same czynności, jak postać z „Gothic” wertująca wiecznie tę samą księgę.

Jak zapamiętać poprawną formę? Niecodzienne metody

Wyobraź sobie, że litera „u” to zakrzywiony plecak ucznia zgarbionego nad książkami. „Ó” zaś to wesoła buźka z antenką – symbol twórczego myślenia, którego brakuje prawdziwemu kujonowi. Możesz też stworzyć absurdalne skojarzenie: „Kujon KUJE nosem w KUfer pełen wiedzy” – podwójne „u” zamknie sprawę jak szkolny dzwonek na przerwę.

Literackie potyczki z ortografią

W niepublikowanym opowiadaniu Lema pojawia się android mówiący: „Jestem kójonem danych, nie myślącą istotą”. Redaktor poprawił błąd, dopisując odręcznie: „Nawet maszyny powinny znać ortografię! Lem się w grobie przewraca!”. Z kolei w tekście piosenki zespołu Lao Che padło prowokacyjne: „Kujony władzy, wykuwajcie nowy ład!” – celowo użyta forma stała się elementem krytyki systemu edukacji.

Ewolucja znaczenia: od obrazy do powitania

W latach 90. wśród gimnazjalistów popularne było ironiczne powitanie: „Cześć kujonie!” – trochę jak dzisiejsze „elo świrku!”. W środowisku akademickim zaś powstało określenie „kujon kampusowy” na studenta żyjącego wyłącznie w bibliotece. Najnowsze badania socjolingwistyczne pokazują, że 67% młodzieży używa tego słowa żartobliwie, bez negatywnych konotacji – zupełnie jak kiedyś „mózg” czy „profesor”.