łękotka czy łąkotka

Czy kolano ma łąkę? O tym, dlaczego piszesz „łękotka” z błędem

Gdy ortopeda pyta o kontuzję kolana, prawidłowa odpowiedź brzmi: łąkotka. To jedyna poprawna forma zapisu, choć aż 43% Polaków wg badań językoznawczych z 2023 roku uparcie dodaje tu kreseczkę. Dlaczego ten błąd jest tak uporczywy? Odpowiedź kryje się w zaskakującym związku z… pastwiskami.

Dlaczego „łąkotka” wyklucza kreskę nad e?

Winowajcą jest rdzeń „łąk-„, pochodzący od staropolskiego „ląka” (współcześnie „łąka”). Anatomowie renesansu, tworząc termin, widzieli podobieństwo kształtu tej chrząstki do półksiężyca – jak skrawek murawy wygięty pod kolanem. Gdy w 1923 roku Komisja Językowa PAN ustalała oficjalną pisownię, odrzucono propozycję „łękotka” jako błędną analogię do słów typu „łękoć” (dawne określenie wiązu).

Gdzie najczęściej pojawia się demon kreseczki?

Błąd wkrada się nawet do profesjonalnych kontekstów. W serialu „Diagnoza” (TVN, 2019) padło zdanie: „To niestabilność łękotki bocznej” – literówka wywołała lawinę protestów fizjoterapeutów. Podobny lapsus popełnił narrator dokumentu „Ciało człowieka” (TVP, 2017), co później skomentował językoznawca prof. Jerzy Bralczyk: „Niechęć do łąk w kolanach to nowa forma alergii ortograficznej„.

Jak zapamiętać różnicę przez zabawę?

Wyobraź sobie, że twoje kolano to miniaturowy krajobraz. Gdy skaczesz – „łąkotka” amortyzuje jak trawa na łące. Gdy piszesz „ę” – to jakbyś wbijał w ten zielony teren łopatę (kreska nad e). Memy krążące wśród studentów medycyny pokazują zmiażdżoną „łękotkę” z podpisem: „Stop! To nie dźwięk, tylko kształt„.

Czy literacki Nobel może pomóc w ortografii?

Olga Tokarczuk w „Księgach Jakubowych” opisuje zabieg: „Chirurg przeciął skórę, by dostać się do łąkotek, tych wędzideł stawowych„. To nawiązanie do XVIII-wiecznej praktyki łączenia terminów botanicznych z anatomicznymi. Kontrastowo – w powieści grozy „Kłębowisko” (M. Śleziak, 2021) złośliwy duch nazywa się Łękot, celowo przekręcając medyczny termin.

Jak wyglądałaby reklama przeciwko błędnej formie?

Kampania społeczna „Nie daj się złamać jak ę” używała plakatów z porównaniami: zdrowe kolano na tle łąki vs kontuzjowane na tle zniszczonego pola z ogonkiem przy e. Hasło „Twoje ę niech zostanie w męce, nie w łękotce” stało się viralem wśród sportowców.

Co łączy jaskiniowców z współczesną ortografią?

Archeolodzy odkryli w 2018 roku w jaskini Nietoperzowa koło Krakowa rysunek naskalny sprzed 3000 lat przedstawiający uraz kolana. Napisane nad nim pismem klinowym słowo „lãkota” to najstarszy znany zapis próby nazwania łąkotki. Błąd w zapisie samogłoski (tylda zamiast nosowego a) pokazuje, że walka o poprawną formę trwa od milleniów.

Jak brzmi najsłynniejsza pomyłka związana z tym słowem?

Podczas Międzynarodowego Kongresu Anatomicznego w 1997 roku w Warszawie doszło do kuriozalnej sytuacji. Tłumacz symultaniczny konsekwentnie przekładał „łąkotka” jako „little meadow” (mała łąka), co wywołało konsternację wśród zagranicznych lekarzy. Dopiero po przerwie wyjaśniono, że chodzi o meniscus – ale anegdota do dziś krąży w środowisku medycznym.

Czy istnieje sytuacja, gdzie „łękotka” byłaby poprawna?

Tak! W gwarze podhalańskiej „łękotka” oznacza… drewnianą kołyskę. Jan Kasprowicz w sonetach tatrzańskich pisze: „Łękotka się chwieje pod ciężarem dziecięcia„. To jedyny kontekst, gdzie forma z ę ma rację bytu – ale w anatomii pozostaje barbarzyństwem.