Lezbijki czy lesbijki?

Dlaczego „lesbijki” pisze się przez „s”, choć wymawia jak „z”?

Wbrew pozorom poprawna forma lesbijki nie ma nic wspólnego z fonetyką. To słowo pochodzi bezpośrednio od nazwy greckiej wyspy Lesbos, skąd wywodziła się Safona – starożytna poetka, której twórczość stała się symbolem miłości między kobietami. Błąd w pisowni lezbijki wynika z podświadomego powiązania z potocznym określeniem „lezbo”, które faktycznie zawiera głoskę „z”.

Od starożytnej poetki do współczesnego slangu – jak historia kształtuje ortografię?

Kiedy w latach 90. polskie tłumaczenie serialu Przyjaciele użyło określenia „lesbijka”, wielu widzów sądziło, że to neologizm wymyślony przez lokalizatorów. Tymczasem termin istniał w słownikach od 1958 roku, ale jego pisownia budziła wątpliwości nawet wśród językoznawców. W 1973 roku Rada Języka Polskiego oficjalnie potwierdziła formę przez „s”, argumentując to związkiem z historyczną nazwą Lesbos.

Gdzie najczęściej pojawia się błąd i dlaczego?

Analiza internetowych wpisów pokazuje, że lezbijki pojawia się najczęściej w kontekście potocznym: na forach dyskusyjnych, w komentarzach pod artykułami o paradach równości czy w dyskusjach o serialach. Winowajcą jest tu tzw. hiperpoprawność – użytkownicy próbują „udoskonalić” słowo, dodając literę „z” przez skojarzenie z angielskim „lesbian” (gdzie „s” wymawia się jak „z”) lub niemieckim „Lesbierin”.

Kulturowe przykłady, które utrwalają poprawną formę

W powieści Olgi Tokarczuk Prowadź swój pług przez kości umarłych znajdziemy zdanie: „Kobiety z Lesbos nie potrzebowały mężczyzn do szczęścia”. Ten literacki zabieg celowo podkreśla związek z geograficznym pochodzeniem terminu. Z kolei w filmie Na zawsze przyjaciółki reżyserka celowo umieściła w tle sceny mapę Grecji z podkreśloną wyspą Lesbos – jako subtelną podpowiedź etymologiczną.

Zabawny przypadek z życia wzięty: jak ortografia wpłynęła na reklamę?

W 2019 roku pewna krakowska kawiarnia chciała zorganizować „Lesbijskie popołudnie z ciastem marchewkowym”. Przez literówkę w ulotce (lezbijskie) wydarzenie przyciągnęło tłumy… męskich informatyków przekonanych, że chodzi o spotkanie fanów systemu Lezdo (popularnego oprogramowania CAD). Ta anegdota doskonale pokazuje, jak jedna litera może zmienić kontekst!

Dlaczego nawet native speakerzy mylą te formy?

Winę ponosi tzw. interferencja fonetyczna. Wymów „lesbijka” i „lezbijka” na głos – brzmią identycznie! Nasz mózg, szukając analogii, często wybiera prostsze rozwiązanie. Stąd w mediach społecznościowych pełno memów z podpisem „lezbijki to te od Lezdo” albo „lesbijki jak Leszek, Leszcz, Lesmierz”. Te językowe żarty paradoksalnie pomagają zapamiętać poprawną formę.

Czy język młodzieżowy zmieni pisownię?

Lingwiści obserwują ciekawe zjawisko: w slangu młodzieżowym formy z „z” występują 3x częściej niż w języku ogólnym. Mimo to Rada Języka Polskiego stanowczo podkreśla, że lesbijki pozostanie jedyną poprawną formą. Argument? Nawet w angielskim, gdzie wymowa sugeruje „z”, pisze się „lesbian” – co jest dodatkowym dowodem na związki z grecką wyspą.

Jak sprawdzić poprawność w 3 sekundy?

Wyobraź sobie flagę LGBT. Sześć kolorów? A teraz dodaj siódmy – błękit morza Egejskiego otaczającego Lesbos. Ta mentalna mapa pomaga zapamiętać, że „lesbijki” pisze się tak jak „Lesbos”, nie jak „związek”. Gdy masz wątpliwości, zastąp słowo określeniem „kobiety z Lesbos” – jeśli zdanie ma sens, właśnie udowodniłeś, że potrzebne jest „s”!