magnez czy magnes

Magnes czy magnez: Która forma przyciąga uwagę błędem?

Gdyby te dwa wyrażenia stanęły w szranki, magnes i magnez rozjechałyby się w przeciwnych kierunkach jak dwa bieguny – bo oba istnieją, ale oznaczają zupełnie różne rzeczy. Prawdziwym problemem językowym staje się sytuacja, gdy ktoś pisze magnes zamiast magnez (lub odwrotnie) w niewłaściwym kontekście. To tak jakby pomylić śrubokręt z wibrafonem – podobnie brzmią, ale zupełnie inaczej działają.

Dlaczego nawet profesorowie czasem się mylą?

Podobieństwo fonetyczne jest tu podstępne jak magnes przyciągający metalowe opiłki. Wymawia się je identycznie: /maɡnɛs/, co prowadzi do katastrofalnych pomyłek. Wyobraź sobie farmaceutę, który zamiast suplementu z magnezem podaje pacjentowi magnes na niedobór pierwiastków. Albo konstruktora maszyn, który w dokumentacji technicznej pisze o „magnesie aluminiowym” zamiast o stopie magnezu – takie błędy mogą kosztować miliony!

Historyczna pułapka językowa

Etymologia to prawdziwy poligon minowy. Oba słowa pochodzą od greckiego regionu Magnesia, ale każdy inną drogą. Magnes wywodzi się od „magnēs líthos” (kamień z Magnezji), nazwy naturalnie namagnesowanej rudy żelaza. Magnez zaś to łacińskie „magnesium”, nadane w 1808 roku przez Humphry’ego Davy’ego, który elektrolizował „magnesję białą” (tlenek magnezu). To tak, jakby dwa bliźniacze słowa rozdzieliły się na stacji kolejowej w 350 roku p.n.e. i spotkały dopiero w XXI wieku.

Kulturowe przyciąganie i odpychanie

W filmie „Życie jest piękne” Roberto Benigniego mógłby żartować: „To nie magnez mnie przyciąga, tylko twoje oczy jak magnes!”. W literaturze Zbigniew Herbert w wierszu „Magnes” pisze: „szukam punktu który zwiąże jak magnes rozsypane okruchy”. Gdyby jednak poeta chciał opisać biochemiczny proces, musiałby użyć magnezu – tego samego, który w ogniu daje oślepiająco białe światło, wykorzystywane niegdyś w fotograficznych lampach błyskowych.

Technologiczne konsekwencje literówki

W 1