make-up czy mejkap

Make-up czy mejkap: dlaczego ten mały myślnik wywołuje wielkie zamieszanie?

Jeśli kiedykolwiek zastanawiałeś się, czy twoja szminka powinna być częścią make-upu czy może mejkapu, odpowiedź jest bardziej dramatyczna niż finałowy efekt konturowania. Jedyna poprawna forma to make-up – ten angielski termin na dobre zadomowił się w polszczyźnie, ale pod warunkiem zachowania oryginalnej pisowni z myślnikiem. Dlaczego? To historia pełna językowych paradoksów, kulturowych wpływów i… kilku kosmetycznych wojen.

Skąd się wziął ten przeklęty myślnik?

Wyobraź sobie Nowy Jork lat 20., gdzie Cecil B. DeMille kręci pierwsze filmy z prawdziwym charakteryzowaniem aktorów. To wtedy słowo „make-up” (dosłownie „robienie” czy „nakładanie”) na stałe weszło do słownika branży filmowej. Gdy termin przepłynął Atlantyk, polscy dziennikarze zachowali nie tylko obcą pisownię, ale i ten irytujący łącznik – jak drogocenny kosmetyk w oryginalnym opakowaniu.

Dlaczego „mejkap” brzmi jak językowa wpadka?

Spójrzmy prawdzie w oczy – mejkap to lingwistyczny odpowiednik rozmazanej pomadki. To próba spolszczenia terminu, która kończy się językowym faux pas. Wymowa „meyk-ap” kusi, by zapisać słowo fonetycznie, ale popełniamy wtedy błąd analogii do takich słów jak „lejkap” (potocznie o pozwoleniu) czy „hejter” (zapożyczenie z ang. hater). Problem w tym, że Rada Języka Polskiego nigdy nie zalegalizowała tej formy – to tak, jakby nałożyć tusz do rzęs bez lusterka.

Kulturowe paradoksy różu do policzków

W powieści „Zły” Leopolda Tyrmanda bohaterka „robiła make-up przy pomocy szminki ukradzionej w drogerii” – pisarz celowo użył angielskiego terminu, by podkreślić powojenny kosmopolityzm Warszawy. Z kolei w filmie „Dzień Świra” Marek Kondrat krzyczy: „Make-up? Ja się maluję, nie robię żadnych mejkapów!” – tu błędna forma staje się językowym symbolem pretensjonalności.

Kiedy literówka zmienia znaczenie?

Wyobraź sobie taką scenę: młoda adeptka wizażu pisze ofertę „Profesjonalny mejkap ślubny”. Klientka czyta: „Profesjonalny mej kap? A co to, marynarski styl?”. To nie żart – w gwarze środowiskowej „meja” oznacza marynarza, więc „mej kap” mógłby się kojarzyć z kapitanem statku. Oto jak brak myślnika może wywołać sztorm nieporozumień!

Dlaczego język nie lubi kosmetycznych uproszczeń?

W 2017 roku redakcja jednego z popularnych pism kobietych postanowiła „spolszczyć” termin i wprowadzić „mejkap” do swoich tekstów. Po trzech miesiącach wrócili do oryginału – czytelniczki skarżyły się, że artykuły o „mejkapie” brzmią „jak reklama bazarowego asortymentu”. Okazało się, że dla wielu osób make-up to synonim profesjonalizmu, podczas gdy „mejkap” kojarzy się z podróbkami.

Historyczny makijaż słowa

Ciekawostka: w latach 50. PRL-owscy językoznawcy próbowali przeforsować termin „upiększacz” jako polski odpowiednik make-upu. Pomysł upadł szybciej niż tusz do rzęs w deszczu – podobno sama Wanda Telakowska, ikona polskiego designu, stwierdziła: „Upiększacz brzmi jak środek do czyszczenia ubikacji!”. Dziś to słowo istnieje tylko w niszowych tekstach z epoki.

Jak rozpoznać profesjonalistę po myślniku?

W branży beauty panuje niepisana zasada: prawdziwy wizażysta nigdy nie napisze „mejkap”. Na międzynarodowych konkursach kosmetycznych błąd w pisowni może zdyskwalifikować uczestnika. „To jak przyjście na Olimpiadę z podróbką pędzli – świadczy o braku szacunku dla zawodu” – tłumaczyła w wywiadzie MUA Marta Kłak, której profil śledzi pół miliona osób.

Czy ten myślnik kiedyś zniknie?

Językoznawcy przewidują, że za 20-30 lat forma „makeup” (bez łącznika) może zostać zaakceptowana – podobnie jak stało się z „weekendem” (kiedyś „week-end”). Na razie jednak make-up pozostaje jedyną poprawną formą. To taki językowy klasyk jak czerwona szminka – niby staroświecki, ale zawsze elegancki.

Królowe myślnika i ich kaprysy

W 2019 roku firma Maybelline wywołała burzę, używając w polskiej reklamie hasła „Mejkap, który nie schodzi!”. Po fali krytyki usunęli kampanię, tłumacząc: „Chcieliśmy być bliżej młodych, ale zapomnieliśmy, że język to nie tylko trendy, ale i dziedzictwo”. Ciekawe, że ta sama marka w Hiszpanii konsekwentnie używa „maquillaje” – hiszpańskiej formy, która przecież też jest zapożyczeniem.

Jak nie dać się nabrać na językowe podróbki?

Oto prosta sztuczka: jeśli widzisz „mejkap” w tekście, zastąp to słowo terminem „charakteryzacja”. Jeśli zdanie traci sens (np. „Zrobiłam sobie wieczorową charakteryzację”), to znak, że autor powinien wrócić do słownika. Prawdziwy make-up zawsze pasuje jak dopasowany podkład – niewidoczny, ale konieczny dla całości.