małże czy małrze
Czy wiesz, że małże mogą powodować kłopoty ortograficzne?
Gdy na talerzu lądują muszle mięczaków, a na języku – wątpliwości: małrze czy małże? Jedyna poprawna forma to małże, co udowodnimy przez pryzmat historii, biologii i… literackich wpadek. Błąd wynika z próby mechanicznego zastosowania zasady „ż → rz”, która w tym przypadku nie działa.
Czy w restauracji można zamówić „małrze w czosnku”? Kelner pewnie przyniesie danie, ale lingwiści – apopleksję. W XVI wieku mówiono „małdze”, a dzisiejsza pisownia kryje biologiczną ciekawostkę: rdzeń „małż-” pochodzi od kształtu muszli przypominającej złożone dłonie (stąd „małżonkowate” w anatomii!).
Dlaczego „małże” to jedyna poprawna forma?
Słowo małże to liczba mnoga od „małż” – nazwy mięczaków. Błędne małrze powstaje przez fałszywą analogię do form typu „chłopiec → chłoprze” (które nota bene nie istnieje!). To klasyczny przykład hiperpoprawności: nadgorliwe „poprawianie” słowa, które w rzeczywistości nie wymaga zmian.
Jak Sienkiewicz pomyliłby się w „Potopie”?
Gdyby Kmicic wołał: „Na pohybel małrzom szwedzkim!”, czytelnicy pukaliby się w czoła. W „Panu Wołodyjowskim” występuje prawidłowe użycie: „Aż się małże w Dniestrze przestraszyły”. Ciekawostka: w średniopolszczyźnie istniała oboczna forma „małź”, ale i ona tworzyła mnogą „małzie” (dziś: małże).
Czy „małrze” istnieje w jakimkolwiek języku?
Odpowiedź brzmi: tak! W gwarze podhalańskiej „małżyć” oznacza marudzić, ale to zupełnie inny czasownik. W tekście o zbójnikach możnaby przeczytać: „Janosik się małżył, kie mu sie nie fidziało”. To jednak nie ma związku z mięczakami – tu pułapka homofonów (wyrazy brzmiące tak samo).
Małże w popkulturze – od Kargula do Shreka
W filmie „Kochaj albo rzuć” padło zdanie: „Te małże to mają lepiej – zawsze we dwoje!”. Gdyby użyto formy z „rz”, dowcip straciłby sens. W bajce „Shrek” Donkey śpiewa: „Małże w sosie, ach, te dreszcze!”, co w polskim dubbingu zostało oddane prawidłowo – tłumacze uniknęli kardynalnego błędu.<
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!