mamą czy mamom

Czy „mamą” i „mamom” to językowi bliźniacy, którzy się nienawidzą?

Gdyby polskie przypadki gramatyczne urządziły bal maskowy, mamą i mamom tańczyłyby w przeciwnych końcach sali. Pierwsza to jedyna słuszna forma narzędnika liczby pojedynczej (kogo? czego? – mamą), druga zaś – celownik liczby mnogiej (komu? czemu? – mamom). Błąd wynika z fonetycznej iluzji: obie końcówki brzmią niemal identycznie, ale znaczą coś zupełnie innego, jak sygnał GPS prowadzący do dwóch różnych miast.

Dlaczego nawet Poligloci mylą te formy?

Winowajcą jest tu tzw. efekt echa gramatycznego. Gdy mówimy „Poszłam do kina z mamą” i „Kupiłam prezenty mamom”, końcówki -ą i -om zlewają się w wymowie. To tak, jakby nasz mózg zapisywał dźwięk na taśmie magnetofonowej, która się zacina. Dodatkowy chaos wprowadzają gwary – na Śląsku czasem usłyszymy „z mamom”, co jest lokalną naleciałością, ale błędem w standardowej polszczyźnie.

Kultowe pomyłki, które przeszły do historii

W serialu „Ranczo” była scena, gdzie Kusy próbuje przypodobać się teściowej: „Przyszedłem z mamom po radę”. W tle słychać charakterystyczne westchnienie Więcławskiej, które mówi wszystko. Podobny błąd popełnił bohater „Kiepskich” – Ferdynand, składając życzenia: „Wszystkim mamą życzymy…”. Ekran momentalnie zasnuła kurtyna milczenia.

Jak odróżnić je w ekstremalnych warunkach?

Wyobraź sobie, że jesteś na językowym poligonie. Słyszysz przez megafon: „Dostarczamy pizzę mamom z okazji Dnia Matki!”. To celownik – wiele matek otrzymuje pizzę. Ale jeśli usłyszysz: „Ta aktorka zachwyca mamą niczym supermocą”, to już narzędnik – mama jest tu „narzędziem” zachwytu. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z adresatkami, w drugim – z towarzyszką działania.

Ewolucja, która mogła zmienić wszystko

W XVI wieku formy te niemal się spotkały! Staropolszczyzna lubowała się w końcówce -om dla narzędnika liczby pojedynczej („z dobrom wolom”). Gdyby ten trend przetrwał, dziś mówilibyśmy „idę z mamom”. Na szczęście reforma językowa z XVII wieku rozdzieliła te formy jak biblijnych bliźniaków Ezawa i Jakuba.

Z życia wzięte: językowe miny pułapkowe

W 2022 roku pewna firma wysłała SMS-y: „Z mamom na wakacje – 20% zniżki!”. Klienci masowo dzwonili z pytaniami: „Czy muszę zabrać wszystkie swoje mamy?”. Marketingowcy nie przewidzieli, że błąd zmieni ofertę rodzinnych wakacji w promocję dla wielożeńców. To dowód, że jedna litera może wywołać efekt domina!

Ćwiczenie, które zostanie w pamięci

Wyobraź sobie, że twoja mama to superbohaterka. Gdy mówisz: „Mój mamą otwieram słoiki” – jej imię lśni w narzędniku jak miecz świetlny. Ale gdy krzyczysz: „Hej, mamom należy się Order Złotego Serce!” – już rozdzielasz nagrody między wszystkie matki świata. To nie gramatyka, to epicka opowieść o przypadkach!

Jak popkultura utrwala błędy?

W piosence disco polo usłyszysz: „Bo z mamom swoją tańczę”. To językowa wpadka, ale też wskazówka: jeśli tekst brzmi jak prowizorka z wesela, prawdopodobnie zawiera błąd. Dla kontrastu – w wierszu Tuwima „Lokomotywa” mamy poprawny przykład: „A za nią z mamą jedzie mały Jasio”. Tu rytm i rym wymuszają precyzję.

Językowe schody do nieba

W krakowskim kościele Mariackim jest XV-wieczna płaskorzeźba z napisem: „Z mamą swą Maryją króluje”. Gdyby artysta wybrał mamom, sugerowałby, że Chrystus dzieli tron z wieloma matkami. To pokazuje, że nawet w sacrum jedna litera decyduje o herezji!