mule czy móle

Kiedy „mule” skaczą przez literkę ó, a kiedy próbują ją przeskoczyć?

Jeśli wyobrażasz sobie parę puchatych kapci albo uparte zwierzę, jedyna poprawna forma to mule. Móle to błąd ortograficzny, który – choć brzmi prawie identycznie – zamienia twój tekst w pole minowe dla językowych purystów. Dlaczego? Bo „ó” w tym kontekście to jak włożenie cylindra kowbojskiego na głowę pingwina – kompletnie niepasujący element.

Dlaczego nawet inteligentni ludzie mylą mule z mólami?

Winowajcą jest tzw. efekt fonetycznego mirażu. Wymowa „mule” i „móle” brzmi praktycznie identycznie, zwłaszcza w szybkiej mowie. Do tego dochodzi fałszywa analogia do wyrazów takich jak „mól” (gdzie „ó” jest uzasadnione historycznie) czy „góral”. Przykład z życia: klient w sklepie obuwniczym pytał ostatnio o „móle domowe w kratkę”, co sprzedawczyni skomentowała później: „Myślałam, że chce kupić mole w kratkę do szafy!”

Jak odróżnić zwierzę od kapcia w zdaniu?

Spójrzmy na fragment powieści science-fiction: „Kosmiczne mule ciągnęły transporter, gdy nagle astronauta zgubił mule w stanie nieważkości”. Tu oba znaczenia współistnieją, ale pisownia pozostaje niezmienna. W przeciwieństwie do pechowego wpisu na forum kulinarnym: „Zrobiłem zupę z móli według babcinego przepisu” – który zebrał 152 komentarze w stylu „Bon appetite, panie kanibalu!”

Czy „mule” mają coś wspólnego z Hollywood?

W kultowym westernie „Za garść dolarów więcej” Clint Eastwood nosi charakterystyczne buty zwane mule, choć mało kto zdaje sobie sprawę, że ta nazwa przeszła do języka hiszpańskiego właśnie z polskiego via francuskie „mule”. Tymczasem w polskim dubbingu tej samej produkcji padło kiedyś żartobliwe: „Zdejmij te móle, bo wyglądasz jak parodia kowboja!” – co zostało później usunięte jako zbyt dowolna interpretacja.

Jakie historyczne wydarzenia utrwaliły pisownię?

W 1927 roku podczas II Zjazdu Ortograficznego w Warszawie rozważano wprowadzenie formy „móle” dla odróżnienia od łacińskiego „mulus”. Ostatecznie odrzucono pomysł, argumentując to m.in. słowami językoznawcy Jana Łosia: „Niechże mule noszą, co im przeznaczono, a mole niech gryzą, co im wyznaczono”. Ciekawostka: w gwarze podhalańskiej do dziś funkcjonuje archaiczne „mułé” z akcentem na ostatnią sylabę, co jednak nie wpływa na literacką ortografię.

Co by było, gdybyśmy pisali „móle”?

Wyobraź sobie takie zdanie w podręczniku geografii: „W Andach móle transportują towary po stromych ścieżkach”. Dla oczu polonisty to katastrofa na skalę ortograficznego tsunami. Jeszcze groźniejsze konsekwencje widać w medycynie – wyobraźmy sobie receptę z adnotacją: „maść przeciw mólom stóp”, która zamiast leczyć otarcia, sugerowałaby walkę z… pasożytami w butach!

Jak zapamiętać różnicę dzięki popkulturze?

Mem krążący od 2019 roku pokazuje Shreka mówiącego: „To nie są moje mule, to są moje móle!” z podpisem „Kiedy chcesz być romantykiem, ale nie umiesz w ortografię”. Inna sztuczka mnemotechniczna: „Mój Ukochany Lubi Egzotyczne buty” – pierwsze litery tworzą poprawną formę.

Czy istnieją wyjątki od reguły?

Absolutnie żadnych! Nawet w najbardziej ekstremalnych przypadkach, jak tytuł awangardowego wiersza „Mule śnią o mułach” czy tekst piosenki disco polo „Hej, mule moje, tańczymy rave’a”. Jedyna dopuszczalna odmiana to: mula, mulu, mulem – zawsze z „u”. Chyba że… mówimy o czasowniku „mówić” w 3 os. l. mn.: „oni móle” – ale to już zupełnie inna bajka językowa.