na przykład czy naprzykład – razem czy osobno

Czy „naprzykład” istnieje w polskim słowniku? Sprawdzamy językową detektywistykę

Gdyby słowa miały swoje wersje fantomowe, naprzykład z pewnością byłoby duchem językowym – często się pojawia, ale nie ma prawa bytu. Jedyną poprawną formą jest pisanie osobno: na przykład. Dlaczego? To historia bardziej fascynująca niż językowa pułapka w powieści kryminalnej.

Dlaczego 80% Polaków myli się w tym miejscu?

Winowajcą jest tu podstępne połączenie fonetyki i fałszywej analogii. Wymawiając szybko „na przykład”, słyszymy zbitkę głosek „na-przykład”, co mózg automatycznie zapisuje jako jedno słowo. Do tego dochodzi podchwytliwe podobieństwo do wyrazów takich jak naprawdę czy naokół, które – w przeciwieństwie do naszego bohatera – pisze się łącznie. To tak jakby język specjalnie zastawiał na nas pułapkę!

Jak rozpoznać językowego oszusta?

Wyobraź sobie scenę: bohater powieści mówi „Zjedzmy coś lekkiego, naprzykład sałatkę”. Czytelnik natychmiast traci zaufanie do autora – to jak literacki odpowiednik fałszywego wąsa. Poprawna wersja (na przykład) pełni funkcję językowego drogowskazu, wprowadzając konkretną ilustrację myśli. W zdaniu „Potrzebuję inspiracji, na przykład podróży na Marsa” działa jak przycisk „play” dla wyobraźni.

Historyczna przemiana językowego buntownika

W XV wieku forma „naprzykład” faktycznie istniała – ale jako archaiczny imiesłów znaczący „przykryty czymś”. Gdy w XVIII wieku wyrażenie przekształciło się w partykułę exemplifikacyjną, ortografia musiała nadążyć za zmianą znaczenia. Rozdzielenie członów stało się językowym symbolem nowej funkcji – jak zmiana ubioru z rycerskiej zbroi na garnitur współczesnego mówcy.

Kulturowe ślady poprawnej formy

W „Lalce” Prusa znajdziemy zdanie: „Szukał prezentu, na przykład bursztynowej szkatułki” – tu każdy łączny zapis zniszczyłby XIX-wieczny klimat. Za to w komedii „Killer” świ