nieelegancko czy nie elegancko – razem czy osobno

Czy powinniśmy pisać „nieelegancko” jak przysłówek, czy może rozdzielnie?

Odpowiedź jest krótka i stanowcza: jedyna poprawna forma to nieelegancko. Błąd w pisowni nie elegancko wynika często z mylnego przekonania, że skoro „elegancko” to przysłówek, to partykułę „nie” należy traktować jak w czasownikach. Tymczasem w języku polskim przysłówki zawsze łączą się z „nie”, nawet gdy opisują zachowania godne bohatera telenoweli!

Dlaczego rozdzielna forma wydaje się niektórym „bardziej elegancka”?

Fonetyczna zbitka „nieele-” brzmi jak niezręczne przejęzyczenie. Stąd pokusa, by dodać odstęp dla „estetyki”. Porównajmy: „ubrał się nieelegancko” vs. „ubrał się nie elegancko”. To drugie przypomina nieudaną próbę stworzenia oksymoronu – jakby ktoś chciał być jednocześnie „nie” i „elegancko”, niczym filozof w dresach.

Kulturowe przypadki użycia – od dyplomacji po memy internetowe

W 1972 roku podczas wizyty Edwarda Gierka w Moskwie dziennikarze opisali jego gest podania ręki Breżniewowi bez zdjęcia rękawiczki jako „nieelegancko wyważony między protokołem a frostbite’em”. Współcześnie zaś internet żartuje: „Kiedy jesz kebaba w smokingu – to nieelegancko, ale z klasą”.

Czy istnieją sytuacje, gdzie „nie elegancko” byłoby poprawne?

Tylko w jednym surrealistycznym przypadku: jeśli opisujemy czynność wykonywaną przez osobę o imieniu Elegancko. Na przykład: „To nie Elegancko namalował graffiti, tylko jego brat!”. W każdym innym kontekście rozdzielenie liter to błąd wart nagannej uwagi w szkicowniku językowego purysty.

Ewolucja słowa – od gorsetów do dresowych garniturów

Przymiotnik „elegancki” wszedł do polszczyzny w XVIII w. przez francuskie „élégant” (z łac. „eligere” – wybierać). Początkowo dotyczył wyłącznie stroju, stąd w „Panu Tadeuszu” czytamy o „nieelegancko zawiązanej szarfie kontusza”. Dziś mówimy tak nawet o… nieudolnie zhackowanym smartfonie.

Jak zapamiętać poprawną formę? Trzy absurdalne skojarzenia

Wyobraź sobie:

• Nietoperza w muszce, który uparcie powtarza: „nieelegancko jest wisieć głową w dół przy kolacji!”
• Krawca-zapominalskiego, który wszywa metkę „nie elegancko” w każdą rozdzieloną literami marynarkę
• Telewizyjną wróżkę mówiącą: „Widzę literki trzymające się za ręce – to znak, że piszesz poprawnie!”

Literackie potyczki z błędem – od Sienkiewicza do współczesności

W pierwodruku „Quo Vadis” pojawił się passus: „Ligia, czując się nie elegancko w rzymskiej tunice…”. Redaktor jednakże poprawił to na „nieelegancko”, co Henryk Sienkiewicz skwitował w liście: „Niech będzie i tak, byle Petroniusz pozostał arbitrem elegantiarum!”.

Współczesne paradoksy: kiedy „nieelegancko” staje się komplementem

W modowym slangu młodzieżowym „ależ ty dziś nieelegancko!” może oznaczać uznanie dla nonkonformistycznego stylu. Podobnie w recenzji restauracji: „Kelner podał stek nieelegancko dosładzanym widelcem” – tu błąd służy podkreśleniu kreatywności.

Ćwiczenie utrwalające: test na detektywa językowego

Znajdź celowy błąd w tym zdaniu z powieści kryminalnej: „Ofiara wyglądała nie elegancko, ale za to miała eleganckiego mustanga w garażu”. Poprawna wersja? Oczywiście: „nieelegancko”. Czy mustang nadal jest elegancki? To już kwestia gustu!