niełatwo czy nie łatwo – razem czy osobno
Czy wiesz, że Jan Kochanowski w XVI wieku pisał „nie łatwiej ci to było?”, a dziś popełniłby błąd? Ortografia bywa kapryśna jak krakowskie pogody – zmienia się, choć pozornie wszystko wskazuje na stałość.
Trudna sztuka łącznego pisania: dlaczego niełatwo to jedyna słuszna droga?
Gdy próbujesz opisać coś wymagającego wysiłku, jedyną poprawną formą jest niełatwo. Ta zbitka językowa działa jak chemiczne spoiwo – rozdzielenie jej na „nie łatwo” przypomina próbę rozdzielenia wody na tlen i wodór gołymi rękami. Historycy języka odnaleźli w „Słowniku polszczyzny XVI wieku” ślady rozdzielnej pisowni, ale współczesne słowniki PWN od 1936 roku konsekwentnie łączą te elementy.
Skąd bierze się pokusa rozdzielania?
Polski mózg językowy uwielbia analogie. Gdy słyszymy „nie łatwiej” w zdaniu: „To nie łatwiej niż skok na bungee”, automatycznie przenosimy schemat na inne konteksty. Tymczasem w przypadku przysłówka stopniowanego (łatwo – łatwiej – najłatwiej) zasady się zmieniają – podobnie jak przepisy ruchu drogowego przy przejściu granicznym między epokami językowymi.
Jak brzmiące identycznie frazy zmieniają sens?
Wyobraź sobie dialog w komedii romantycznej:
„– Czy dasz radę naprawić związek?”
„– Nie łatwo mi to przychodzi…” (błędnie!)
„– To może spróbuj z klejem do ceramiki?”
Właśnie przez taki błąd scenariusz mógłby zyskać niespodziewany zwrot akcji! Poprawna forma niełatwo sugeruje trudność, podczas gdy rozdzielenie mogłoby (teoretycznie) oznaczać negację łatwości w konkretnym momencie – choć w praktyce taka konstrukcja jest błędna.
„Niełatwo być bogiem” – literackie i filmowe ślady
Tytuł słynnej powieści Lema oraz jej ekranizacji stanowi doskonałą mnemotechnikę. Gdyby pisarz wybrał formę nie łatwo, cała głębia filozoficzna rozpłynęłaby się jak mgła nad Wisłą. W kulturze masowej ten zwrot często pojawia się w piosenkach – zespół IRA śpiewał „Niełatwo być sobą”, a Maryla Rodowicz w „Niełatwo kochać” utrwala poprawny zapis w zbiorowej pamięci.
Ewolucja na żywo: od średniowiecza do memów
W XV-wiecznych kazaniach świętokrzyskich spotykamy formę „nie łacno” – przodka współczesnego „niełatwo”. Przez wieki językowe „ł” przekształciło się w „łat”, a partykuła przyssała się do przysłówka jak muszla do skały. Dziś internetowe memy typu „Niełatwe życie intelektualisty” pok
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!