nieraz czy nie raz – razem czy osobno
Kiedy „nieraz” staje się pułapką językową?
Odpowiedź brzmi krótko: nieraz piszemy łącznie, gdy oznacza „wiele razy” lub „często”, podczas gdy nie raz rozdzielnie stosujemy tylko w konkretnych kontekstach matematycznych lub zaprzeczeniach. Ta pozornie prosta reguła potrafi zwieść nawet wytrawnych użytkowników języka – podobno Adam Mickiewicz podczas pisania „Pana Tadeusza” trzy razy poprawiał ten zwrot w rękopisie!
Czy wiesz, że… W XVII-wiecznych pamiętnikach szlacheckich często spotykało się formę „nierazem”, która dziś brzmi jak językowe kuriozum? To archaiczne zakończenie pokazuje, jak żywotna bywa ewolucja słów!
Dlaczego mylimy te formy aż tak często?
Winowajcą jest mechanizm języka potocznego. Gdy mówimy „byłem tam nie raz”, mimowolnie dzielimy sylaby, co prowadzi do złudzenia, że w piśmie również należy rozdzielić wyrazy. Tymczasem w zdaniu: „Nieraz żałowałam, że nie kupiłam tych butów” – mamy do czynienia z przysłówkiem, który dawno skleił się w jeden organizm językowy. Ciekawostka: w gwarze podhalańskiej do dziś funkcjonuje śpiewne „niedaraz”, co doskonale pokazuje proces scalania się tych elementów!
Kiedy „nie raz” ma prawo bytu?
Rozdzielna forma nabiera sensu w specyficznych kontekstach matematycznych lub gdy chcemy podkreślić konkretną liczbę: „Wyniki wskazują nie raz (czyli więcej niż jeden raz), ale dwukrotne powtórzenie eksperymentu”. Tu rozbicie służy precyzji, jednak w codziennej komunikacji takie użycie brzmi nienaturalnie. Pamiętajmy, że w tytule kultowego filmu „Raz, dwa, trzy” nigdy nie pojawiłoby się nie raz jako przeciwieństwo – to językowa prowokacja!
Jak literatura wykorzystuje tę dwuznaczność?
Wisława Szymborska bawiła się tym paradoksem w wierszu „Radość pisania”: „Nieraz myślę, że ten oto kret/ w scenariuszu moim jest”. Gdyby rozdzieliła s�
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!