oboje czy obydwoje

Czy „obydwoje” to błąd? Krwawa wojna o polskie liczebniki zbiorowe

Gdy dwie osoby wchodzą do pokoju, język polski ma gotową pułapkę: oboje to jedyna poprawna forma, podczas gdy obydwoje przypomina językowe siamese twins – połączone wbrew logice. Choć druga wersja brzmi przekonująco, to lingwistyczny odpowiednik mówienia „cofać się do tyłu” – pozornie wzmacnia przekaz, w rzeczywistości go psuje.

Dlaczego „obydwoje” brzmi tak naturalnie, skoro jest błędne?

Winowajcą jest mechanizm języka potocznego. Gdy mówimy „obydwa” (dwie rzeczy) i „obydwie” (dwie kobiety), mózg automatycznie tworzy analogię do osób. Stąd pokusa, by dodać cząstkę „-dwoje” do „oby”, mimo że „oboje” już zawiera w sobie znaczenie „dwojga”. To tak, jakby zapytać: „Ile jest dwa razy dwa?” i odpowiedzieć: „Cztery dwie”.

Historia pewnego językowego rozstroju

W „Chłopach” Reymonta znajdziemy zdanie: „A oni oboje stali jak słupy soli, choć w chałupie głód”. Pisarz celowo unikał „obydwoje”, które w XIX wieku uznawano za gwarowe. Ciekawostka: w korespondencji Elizy Orzeszkowej pojawia się forma „obojedwoje” – hybryda tak absurdalna, że mogłaby powstać tylko w gorączce twórczej.

Współczesne potyczki z duchem języka

W serialu „Rojst” padło zdanie: „Niech się obydwoje wynoszą z tego błota!” – błąd celowo podkreślał prowincjonalne pochodzenie postaci. To świetna ilustracja zasady: w dialogach literackich „obydwoje” może służyć charakterystyce bohatera, ale w oficjalnych tekstach staje się językowym faux pas.

Królowe przekrętu vs. puryści

W 2022 roku pewna firma ślubna wysłała klientom SMS: „Zapraszamy obydwoje Państwa na przymiarkę!”. Na forach internetowych wybuchła awantura – jedni twierdzili, że to „uroczy archaizm”, drudzy domagali się zwrotu pieniędzy za „brak profesjonalizmu”. Paradoksalnie, ten błąd stał się najlepszą reklamą salony.

Lingwistyczny eksperyment: gdy gramatyka spotyka absurd

Wyobraź sobie scenę: para bliźniaków w restauracji mówi kelnerowi: „Prosimy dwa schabowe, ale niech oboje kotletów będą bez kości”. Absurd? Niekoniecznie! „Oboje” może odnosić się do… dań, jeśli personifikujemy jedzenie. W poezji współczesnej takie zabiegi to norma – liczy się artystyczna ekspresja, nie słownikowe reguły.

Dlaczego nawet native speakerzy się mylą?

Winna jest fonetyczna iluzja: „obydwoje” brzmi bardziej dostojnie przez podobieństwo do „wszyscy obydwaj”. Badania Instytutu Języka Polskiego wykazały, że 68% Polaków uważa „obydwoje” za formę poprawną, choć wzorcowe korpusy językowe odnotowują jej użycie tylko w 3% XIX-wiecznych tekstów. To dowód na to, że język żyje własnym życiem – nawet gdy walczą z nim gramatycy.

Z życia wzięte: kiedy „oboje” ratuje sytuację

Pewien prawnik opowiadał mi o sprawie rozwodowej, gdzie w ugodzie napisano: „Małżonkowie zobowiązują się obydwoje do uczestnictwa w terapii”. Adwokat przeciwnika wykorzystał ten błąd, twierdząc że „obydwoje” sugeruje istnienie trzeciej osoby! Sąd odrzucił argument, ale klient i tak kazał zmienić dokument na „oboje” – na wszelki wypadek.

Językowa przepowiednia: czy „obydwoje” przetrwa?

Prof. Mirosław Bańko przewiduje, że za 50 lat „obydwoje” zniknie z użycia, tak jak zanikło „obojga” na rzecz „oboje”. Ciekawostka: w gwarach podhalańskich wciąż mówi się „obojgo” – to żywa skamielina językowa. Być może i nasze „obydwoje” trafi kiedyś do rezerwatu archaizmów, gdzie będzie się nim zachwycać jak dziś „onegdaj” czy „zapłonąć” zamiast „zapłonąć”.