okres czasu – pleonazm

Czy mówiąc „okres czasu”, popełniasz błąd? Sekret językowego nadmiaru

Gdy ktoś zapyta cię o okres, a ty odpowiesz okres czasu, popełniasz dokładnie ten sam błąd, co osoba zamawiająca „małą kawę w dużym kubku”. Pleonazm – bo o nim mowa – to językowy odpowiednik noszenia kapelusza na czapce. Dlaczego? Bo „okres” już z definicji oznacza odcinek czasu. Dodanie słowa „czasu” to tak, jakbyś chciał podkreślić, że woda jest mokra, a śnieg biały.

Skąd się bierze uporczywa pokusa dodawania „czasu”?

Winowajcą jest nasza własna pamięć językowa. W wyrażeniach takich jak „przedział czasowy” czy „zakres temperatur” przymiotniki pełnią funkcję precyzyjną. Niestety, mechanicznie przenosimy ten schemat na „okres”, nie zauważając, że w tym przypadku tworzymy językowy oksymoron. To tak, jakby ktoś chciał podkręcić głośność w słuchawkach bezprzewodowych – efekt jest pozorny, a wysiłek zbędny.

„Okres” w historii i popkulturze – kto zawinił?

W kronikach Jana Długosza znajdziemy zdanie: „Okres panowania Kazimierza Wielkiego…” – żadnego „czasu” tam nie uświadczysz. Za to w serialu „Ranczo” (odc. 43) sołtys Więcław żali się: „To cały okres czasu stracony!”. Scenarzyści celowo wykorzystali ten błąd, by podkreślić komediowy charakter postaci. W języku – jak w modzie – czasem trzeba wiedzieć, co odrzucić, by zachować styl.

Zaskakujące miejsca, gdzie pleonazm czai się w pułapce

Nawet w pozornie eksperckich kontekstach ten błąd potrafi zaskoczyć:

• W instrukcji obsługi pewnej pralki: „Okres czasu pomiędzy cyklami płukania…”
• W przemówieniu noblowskim Czesława Miłosza: „Okres wojny nauczył nas…” (poprawnie!)
• W tytule doktoratu z 2021 roku: „Okres czasu adaptacji zawodowej”

Jak zapamiętać różnicę? Oto trzy nietypowe metody

1. Technika zastępowania: