orzechy czy orzechy, orzehy, ożechy
Czy wiesz, że polskie słowo orzechy ma tego samego prasłowiańskiego przodka co… orzeł? Choć dziś te wyrazy wydają się niepowiązane, oba wywodzą się z rdzenia *or- oznaczającego coś twardego i silnego. To właśnie dlatego orzechy kojarzymy z twardą łupiną, a orzeł – z mocą i drapieżnością!
Dlaczego „orzehy” i „ożechy” brzmią jak zaklęcia z błędnej czarodziejskiej księgi?
Gdybyśmy chcieli stworzyć językowe potwory, orzehy i ożechy idealnie pasowałyby do roli literackich mutantów. Pierwszy błąd wynika z próby fonetycznego zapisu – w niektórych dialektach rzeczywiście słychać lekkie „h” zamiast „ch”. Drugi to efekt niebezpiecznej analogii: skoro mamy „kożuch” i „móżdżek”, czemu nie „ożechy”? Ale język polski lubi być kapryśny – jedyną słuszną formą pozostaje orzechy.
Jak odróżnić orzechową rewolucję od ortograficznej katastrofy?
Wyobraź sobie scenę z filmu kostiumowego: szlachcic rzuca na stół „garść przednich ożechów”, a widzowie językoznawcy padają ze śmiechu. W XVII wieku istniała alternatywna forma „orzech”, ale już wtedy błędne „ożech” uchodziło za prowincjonalizm. Dziś wiemy na pewno: tylko orzechy mają prawo obywatelstwa w poprawnym słowniku.
Czy orzechy mogą być nielegalne? Historia pewnego przekrętu
W 1928 roku w Poznaniu sąd rozpatrywał kuriozalną sprawę: kupiec oskarżony o sprzedaż orzehy jako rzekomo luksusowego gatunku. Oszust tłumaczył, że to „starożytna nazwa egzotycznych nerkowców”. Sędzia uznał, że jedynym starożytnym elementem była tu pisownia – i skazał go na naukę ortografii. Ta anegdota pokazuje, jak ważna jest czujność wobec orzehy w każdej postaci!
Jak orzechy podbiły literaturę, a ortografię zostawiły w spokoju?
Gdy Sienkiewicz pisał w „Potopie”: „Orzechy włoskie tłuczone z miodem”, nawet nie podejrzewał, że 150 lat później ktoś będzie je przekręcał. Współczesny pisarz Szczepan Twardoch w „Królestwie” celowo używa ożechy w dialogach górnośląskich bohaterów – to świadomy zabieg stylizacyjny. Ale w narracji zawsze króluje
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!