pączek czy ponczek

Pączek czy ponczek: słodka wojna ortograficzna

Gdy w cukierni usłyszysz pytanie: „Poproszę ponczek”, możesz dostać… drink z rumem. Jedyna poprawna forma to pączek – puszyste ciastko z konfiturą. Błąd wynika z fonetycznej pułapki: nosowe „ą” w wymowie brzmi jak „on”, co prowadzi do absurdalnych sytuacji. W 2019 roku klientka w Łodzi dostała kieliszek ponczu zamiast deseru, bo kelnerka dosłownie potraktowała jej zamówienie.

Dlaczego serce pączka bije przez „ą”?

Historia tego słowa sięga XVI wieku, gdy w Polsce pojawiły się tzw. pampuchy – pradziadkowie współczesnych pączków. Nazwa ewoluowała od prasłowiańskiego *pǫkъ (pęczek, grudka) przez staropolskie „pąk” (zawiązek kwiatu). To właśnie kształt przypominający zamknięty pączek róży zdecydował o ortograficznym zapisie. W „Panu Tadeuszu” Mickiewicz opisuje: „Róża, jeszcze pączkiem, wschodząc z ziemi ciepłej” – ten sam mechanizm słowotwórczy działa w przypadku ciastka.

Czy ponczek istnieje w języku polskim?

Odpowiedź brzmi: tylko jako duch językowej pomyłki. Słowo „poncz” (ang. punch) oznacza napój alkoholowy i pojawiło się w Polsce w XVIII wieku przez niemieckie „Punsch”. Próby zdrobnienia prowadzą do nieistniejącego hybrydowego potworka: ponczek. To tak, jakbyśmy chcieli stworzyć „winoczek” zamiast „winnego drinka”. W 1936 roku redakcja „Kuriera Warszawskiego” ogłosiła konkurs na najzabawniejszą pomyłkę językową – zwyciężył list z prośbą o przepis na „ponczki do kawy”.

Jak pączki podbiły popkulturę?

W kultowym filmie „Seksmisja” pączki stają się symbolem utraconej cywilizacji: „Były takie kuliste, z dziurką�