pierwszy czy pierszy
Czy „pierszy” to nowy trend językowy? Wyjaśniamy, dlaczego tylko jedna forma ma sens
W języku, gdzie „rz” i „ż” potrafią spędzać sen z powiek, pierwszy zdobywa koronę najczęściej mylonego liczebnika. Poprawna forma zawiera w sobie ukryty skarb etymologiczny – staropolskie „pierzch” oznaczające początek czegoś. Tymczasem pierszy to językowe UFO, które regularnie ląduje w szkolnych dyktandach i internetowych dyskusjach.
Czy wiesz, że w średniowiecznych kronikach spotykamy formę „pirwo”? Ten językowy dinozaur pokazuje, jak przez wieki „r” i „z” walczyły o miejsce w wyrazie, tworząc współczesne „rz”.
Dlaczego nasze usta zdradzają nas przy tym słowie?
Wymowa bywa zdradliwa – w szybkiej mowie „pierwszy” często brzmi jak „pier-szy”, co prowadzi do fonetycznego złudzenia. Wyobraź sobie kolejkę w urzędzie, gdzie urzędnik pyta: „Kto tu pierszy?”. Brzmi naturalnie, ale w rzeczywistości to językowa pułapka. Podobny mechanizm działa w przypadku „wziąść” zamiast „wziąć” – ucho słyszy, co chce usłyszeć.
Jak rozpoznać językowego oszusta?
Historyczna analiza to najlepszy detektor błędów. Weźmy fragment „Pana Tadeusza”: „Tak pierwszy raz w życiu, w tej Sukni Niedzielnej„. Mickiewicz nie mógł wiedzieć, że za 200 lat ktoś zapyta, czy nie chodziło o „pierszy raz”. Wystarczy spojrzeć na pokrewne formy: „pierwotny”, „pierwiastek” – wszędzie to samo „pierw-” jak w „pierwszeństwie”.
Czy zwierzęta pomogą zapamiętać poprawną formę?
Wyobraź sobie zoo pełne językowych ciekawostek. W klatce nr 1: „Pierwsza żyrafa z pierścieniem na szyi”. Obok tabliczka: „Uwaga! Nie karmić pierszymi burakami!”. Ten absurdalny obraz utrwali w pamięci zasadę – „pierwszy” zawsze ma „rz”, nawet gdy mówimy o zwierzętach w kolejce do weterynarza.
Jak filmowe hity wykorzystują tę pułapkę?
W kultowym „Rejsie” słyszymy: „Pierwszy raz widzę statek z takim…”. Gdyby aktor powiedział „pierszy„, scena straciłaby komedi
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!