porządek czy pożądek
Czy w twoim domu panuje porządek, czy może nieświadomie zapraszasz pożądek?
Odpowiedź brzmi krótko: jedyną poprawną formą jest porządek, podczas gdy pożądek to językowy potwór, który – choć czasem pojawia się w nieoficjalnych wypowiedziach – nie ma prawa bytu w żadnym słowniku. Dlaczego ta pomyłka jest tak powszechna? Wyobraź sobie, że twoje ucho łapie dźwięk „żąd” w środku słowa, zupełnie jak w „pożądaniu” czy „żądzy”. To właśnie ta podstępna analogia sprawia, że ręka mimowolnie dodaje kreskę nad „z”.
Czy wiesz, że… w XVI wieku pisano „porząndek”? Ten historyczny zapis, zachowany w „Kronice polskiej” Marcina Bielskiego, dosłownie pokazuje korzenie słowa – prasłowiańskie *porędъkъ związane z władzą (stąd „rządzić”) i organizacją. Gdyby nie uproszczenia językowe, dziś moglibyśmy pisać „porzondzek”!
Dlaczego „pożądek” brzmi tak przekonująco dla ucha?
Winowajcą jest tzw. hiperpoprawność – próba „ulepszenia” słowa przez nawiązanie do wyrazów pokrewnych. Gdy ktoś mówi o pożądaniu ładu, mózg automatycznie szuka związku między „pożądać” a pożądek. Tymczasem etymologicznie te słowa dzieli przepaść: podczas gdy „porządek” pochodzi od „rządu” (organizacji), „pożądanie” wywodzi się od pragnienia (prasłowiańskie *žędati).
Kulturowe ślady porządku: od Biblii po Netflix
W „Biblii Wujka” (1632) czytamy: „A ziemia była niekształtna i próżna… i Duch Boży unaszał się nad wodami, czyniąc porządek„. Współczesna popkultura też nie stroni od tego motywu – w serialu „Dom z papieru” tytułowy Profesor planuje napad z niemalże wojskową precyzją, krzycząc: „¡Necesitamos mantener el orden!” (hiszpański odpowiednik naszego porządku). Nawet memy internetowe żartują: „Mój porządek? To stan przejściowy między dwoma bałaganami”.
Kiedy „porządek” znaczy coś zupełnie innego?
W gwarze więziennej „porządek” to… współwięzień pełniący służbę w celi. W środowisku muzycznym oznacza kolejność utworów na płycie („Zepsuli cały porządek koncertu, grając bis na początku!”). A w dawnym wojsku? Tak nazy
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!