ryż czy ryrz, rysz
Ziarenko prawdy o „ryżu”, które zmieni twoje spojrzenie na garnek
Gdy w kuchni unoszą się zapachy egzotycznych przypraw, a twoja łyżka błądzi między ryżem basmati a jaśminowym, czas rozstrzygnąć językowe dylemetry: czy na opakowaniu widnieje ryrz, rysz, a może jednak…? Prawda jest bardziej zaskakująca niż przyprawa wasabi. Jedyna poprawna forma to ryż – i za chwilę odkryjesz, dlaczego ten błąd stał się częstszy niż ziarenka w worku.
Czy wiesz, że w 1927 roku lwowski „Kurier Literacko-Naukowy” opublikował przepis na „rysz z rodzynkami”, wywołując kulinarną rewoltę? Dopiero po miesiącu sprostowano: chodziło o ryż. Ta historyczna pomyłka do dziś inspiruje memy o kuchni molekul… literackiej!
Dlaczego „ryrz” brzmi jak szelest spalonej patelni?
Wyobraź sobie scenę: zapracowany kucharz w XVI-wiecznej Polsce próbuje zapisać nazwę nowego przysmaku przywiezionego z Orientu. Gubi się między „ż” a „rz”, bo w wymowie warszawskiej i kresowej te dźwięki bywały mylone. Dzisiejszy ryrz to echo dawnych zawirowań językowych, gdy „ż” zapisywano czasem jako „rz” pod wpływem niemieckich kupców. Ale współczesna norma jest nieubłagana – tylko ryż ma prawo bytu, co potwierdza nawet… kulinarny horror Stanisława Lema. W „Dziennikach gwiazdowych” Ijon Tichy wspomina o „ryżowych planetoidach”, podczas gdy forma ryrz pojawia się wyłącznie w opisach kosmicznych kataklizmów!
Czy „rysz” to błąd rodem z westernów?
Gdy Jan Himilsbach w kultowym „Rejsie” pytał: „A ryż jest?”, nikt nie podejrzewał, że dekady później forma rysz zawładnie internetem. Winowajcą jest tzw. hiperpoprawność – niektórzy błędnie sądzą, że skoro „mysz” pisze się przez „sz”, to i nazwa rośliny powinna mieć podobną końcówkę. Tymczasem prawda kryje się w… średniowiecznych kronikach. Pierwsze zapisy z XV wieku używają formy „rzyż” (od czeskiego „řiž”), która ewoluowała do dzisiejszego ryż. Ciekawostka: w gwarze podhalańskiej zachowała się archaiczna
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!