sól czy sul

Czy istnieją nietypowe zastosowania słowa sól?

W slangu gamerskim „sól” oznacza gniew po przegranej („Ale się posolił po tym headshocie!”), chemicy mówią o „solach kompleksowych”, a w elektronice „sól logiczna” to układ scalony. Nawet w astronomii znajdziemy „pas soli” – obszar wokół gwiazdy, gdzie woda może istnieć w stanie ciekłym. W każdym przypadku tylko forma sól daje naukową precyzję.

Jak odróżnić sól od sul w starych tekstach?

W XVI-wiecznych drukach często spotykamy formę „sol” (bez akcentu), ale to nie to samo co współczesny błąd. Jan Kochanowski w „Odprawie posłów greckich” pisze: „Sol na stół przynoszą, a drudzy napoje” – ortografia się zmieniała, ale rdzeń wyrazu pozostał stabilny jak kryształ halitu.

Dlaczego pisownia soli jest tak wytrwała?

Archeolingwiści znajdują ślady handlu solą w nazwach prasłowiańskich szlaków bursztynowych. W grodzie w Biskupinie odkryto naczynia do warzenia soli sprzed 2700 lat. Ta ciągłość historyczna sprawia, że nawet współczesne sul brzmi jak barbarzyński neologizm – jakby ktoś chciał posypać stół piaskiem zamiast białym złotem.

Czy sztuka współczesna bawi się tym błędem?

W performance’u „Sól ziemi” Katarzyny Kozyry butelki z sul stały się komentarzem do fałszowania produktów. Z kolei w galerii Zachęta zawisła kiedyś instalacja „Sól/sul” – dwie identyczne bryły kryształu, gdzie tylko etykieta decydowała o wartości eksponatu. To doskonała metafora: jedna litera zmienia substancję kulturową w bezwartościowy artefakt.

Jak zapamiętać poprawną formę dzięki kuchni?

Wyobraź sobie, że ó w soli to kryształek przyprawy na języku. Gdy dodasz go do zupy, staje się „o” w „solonym”. Ten sam mechanizm działa w zabawie słownej: „Sól się soli, ale nie suli – bo sul to jak zupa bez smaku”. Albo inaczej: „Gdy sól trafi w sul – cały smak uleci precz!”