Sprubuje czy spróbuje?

Czy jedna litera może zmienić sens całego zdania?

Gdy w grę wchodzi różnica między sprubuje a spróbuje, odpowiedź brzmi: zdecydowanie tak! Poprawna forma zapisu to wyłącznie wersja z literą ó, która – wbrew pozorom – nie jest tu kaprysem ortografii, lecz językową pamiątką po historii słowa.

Dlaczego „sprubuje” to językowa pułapka?

Błąd wynika z iluzji słuchowej – w wymowie nie słychać różnicy między „ó” a „u”. To właśnie sprawia, że wiele osób bezwiednie pisze: „Marek sprubuje otworzyć słoik”. Winowajcą jest też analogia do takich wyrazów jak „srubować” (od śruby) czy „strugać”, gdzie „u” pojawia się naturalnie. Paradoksalnie, w tym konkretnym przypadku kierowanie się podobieństwem fonetycznym prowadzi na manowce!

Jak literacki Nobel pomaga zapamiętać poprawną formę?

Olga Tokarczuk w „Księgach Jakubowych” celowo używa archaicznych form czasownika „próbować”, by oddać koloryt epoki. Gdy jej bohater mówi: „Spróbuję tedy przemówić do sumienia tego ludu”, litera „ó” staje się mostem łączącym współczesność z dawną polszczyzną. To świetna podpowiedź: skoro w starych tekstach zawsze widzimy „ó”, znaczy to, że właśnie ta forma ma historyczne uzasadnienie.

Czy memy internetowe mogą uczyć ortografii?

Wiralowy obrazek z kotem próbującym (oczywiście bezskutecznie) wejść do pudełka opatrzono podpisem: „Kiedy spróbuję zmieścić się w rozmiarze S z liceum”. Humorystyczne użycie słowa w codziennych sytuacjach utrwala pisownię lepiej niż szkolne dyktanda. Inny przykład? Popularny cytat z „Rejsu” Tyma: „A ja myślę, że panowie spróbują jednak tej zupy pomidorowej” – tu błąd ortograficzny zniszczyłby subtelny humor sceny.

Co łączy prasłowiańskich wojów z ortografią?

Słowo „spróbować” pochodzi od staropolskiego „próba”, które z kolei wywodzi się od prasłowiańskiego rdzenia *probъ (sprawdzenie, test). W języku cerkiewnosłowiańskim istniał czasownik „probovati” – wszędzie tam obecne jest „o”, które w polszczyźnie przeszło w „ó”. Gdy piszesz sprubuje, tak naprawdę zrywasz więź z językowymi przodkami sprzed tysiąca lat!

Jak nie dać się nabrać na językowe sobowtóry?

Wyobraź sobie taką sytuację: koleżanka pisze SMS „Sprubuję przepisu z pieczoną cytryną”. Odpowiadasz: „Zanim spróbujesz, sprawdź, czy masz rękawice kuchenne!”. Celowy powtórzenie poprawnej formy w odpowiedzi to elegancki sposób na zwrócenie uwagi na błąd bez mentorowania. W ten sposób ortografia staje się elementem codziennej gry językowej.

Czy błąd ortograficzny może zmienić znaczenie?

W pewnym romansie historycznym znalazł się passus: „Rycerz sprubuje miecza przed bitwą”. Dla wtajemniczonych to nie tylko literówka, ale i kompromitujący anachronizm – średniowieczni wojowie „próbowali” (sprawdzali) broń, nie zaś „srubowali” (co sugerowałoby montowanie śrub, wynalezionych dopiero w XVIII wieku!). Jedna litera przekłada się tu na wiarygodność całej opowieści.

Jak współczesna technologia utrwala błędy?

Autokorekta w telefonach często zmienia spróbuje na błędne sprubuje, zwłaszcza gdy piszemy szybko. Dlatego warto dodać poprawną formę do słownika prywatnego. Ciekawostka: w 2019 roku serwis Twitter zaktualizował algorytmy dla języka polskiego po fali żartów: „Znowu mi 'sprubuje’ poprawiło na 'śrubuje’ – chyba spróbuję przestać tweetować przy składaniu mebli”.

Dlaczego poeci kochają „ó” w tym czasowniku?

Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu „Spróbujmy się wznieść” celowo użył formy z „ó”, by uzyskać efekt melodyjności. Gdyby napisał „sprubujmy”, rytm wersu by się załamał. To pokazuje, że nawet pozornie neutralne wybory ortograficzne mogą wpływać na artystyczny wyraz tekstu. Współczesny raper Taco Hemingway też wykorzystuje to w tekście piosenki: „Spróbuj mnie zrozumieć, zanim ocenisz” – rym „spróbuj-złapiesz” działałby gorzej z błędną pisownią.