stół czy stuł

Czy drewniany mebel do jedzenia ma koronę nad „u”?

W języku polskim króluje tylko jedna forma: stół. Stuł to ortograficzny błąd, który – choć brzmi identycznie – wywołałby przerażenie każdego polonisty. Dlaczego? Bo pod tą pozornie niewinną literówką kryje się historia sięgająca średniowiecza i kaprysów naszej wymowy.

Dlaczego „ó” zamiast „u” skoro brzmi tak samo?

Wyobraź sobie, że każde „ó” to mały językowy skamieniały dinozaur. W przypadku stół mamy do czynienia z tzw. ó wymiennym. Jeśli dodasz zdrobnienie „stoliczek”, magicznie pojawia się „o” (stoł-iczek), co potwierdza, że pierwotnie było tu „o”, które z czasem przeszło w „ó”. To jak ortograficzny dowód osobisty słowa.

Czy inne słowa mogą nas zmylić?

Owszem! Gdybyśmy tworzyli czasownik od czynności przy stole, powiedzielibyśmy „stołować się”. Tu „ó” zachowuje się inaczej niż w „czuł” (od „czuć”), gdzie „u” pozostaje niezmienne. To właśnie ta kapryśna historia języka sprawia, że stuł to pułapka – wygląda logicznie, ale łamie regułę wymiany „ó” na „o”.

Jak literacki stół stał się symbolem kultury?

W „Weselu” Wyspiańskiego to przy stole rozgrywają się kluczowe sceny. Gdyby Stanisław napisał „stuł”, cała symbolika rodzinnych więzi i narodowych mitów rozpadłaby się jak krakowskie obwarzanki. Nawet Tadeusz Soplica w Panu Tadeuszu zasiadał do stołu, nie do stułu – i dzięki temu mickiewiczowska tradycja przetrwała w nienaruszonej formie.

Czy błąd może zmienić znaczenie?

Wyobraź sobie kartkę świąteczną: „Niech pod Twoim stułem zawsze znajdzie się miejsce dla niespodzianek”. Zamiast rodzinnego m