stwur czy stwór

Stwór czy stwur – która forma przetrwa spotkanie z językową rzeczywistością?

Gdyby istniało muzeum ortograficznych potworów, stwur zająłby honorowe miejsce obok „włancza” i „poszłem”. Jedyną słuszną formą jest stwór – i to nie tylko dlatego, że tak każe słownik. Za tą decyzją stoi cała armia historycznych i kulturowych argumentów gotowych rozszarpać każdy błąd na strzępy.

Dlaczego „stwur” brzmi jak udawany potwór?

Błąd rodzi się w pułapce fonetycznej: wymawiamy [stfur], więc automatycznie sięgamy po „u”. Tymczasem w „stworze” ukrywa się dawny człon „twor-” związany z tworzeniem (por. stworzyć, twórca). To właśnie ó wymienia się z o w innych formach: „stwór” – „stworzenia”. Gdyby istniał stwur, musielibyśmy mówić o „stwurach” i „stwurzeniu” – co brzmi jak językowa aberracja rodem z horroru!

Jak rozpoznać ortograficznego mutanta?

Wyobraź sobie scenę: bohater filmu krzyczy „Uważaj, to stwur!”. Widzowie językoznawcy padają ze śmiechu, bo prawdziwy potwór atakuje tylko przez stwór. W „Panu Tadeuszu” Mickiewicz opisuje „straszliwe stwory”, nie „stwury” – literacki test czasu nie pozostawia wątpliwości. Nawet w grach komputerowych (np. Wiedźmin 3) mistrzowie słowa konsekwentnie używają poprawnej formy dla fantastycznych bestii.

Czy współczesna kultura wzmacnia błąd?

Mem internetowy z napisem „when u see stwur” zdradza więcej niż myślimy. Angielskie „ur” w zapożyczeniach (np. „grabbur”) tworzy niebezpieczną analogię. Tymczasem rodzimy stwór ma więcej wspólnego z czeskim „stvořenec” niż z zachodnimi neologizmami. W serialu „Wiedźmin” słyszymy wyraźne „stwory” – to dbałość o detale godna naśladowania!

Jakie historie opowiada litera ó w tym wyrazie?

XIX-wieczne druki często myliły „stwór” ze „stwor” – w