Motyw anioła – Motyw literacki

Motyw anioła
Motyw anioła pojawia się już w najdawniejszej literaturze. Jest to jednostka należąca do świata istot nadprzyrodzonych, która pełni funkcję pośrednika pomiędzy światem ziemskim a światem sakralnym.
Anioły to na ogół istoty dobre, opiekuńcze, nierzadko pozbawione materialnej powłoki. Pierwsi ojcowi kościoła wykluczali możliwość materialnego istnienia aniołów. Twierdzili, iż są one zbudowane z materii odmiennej od ludzkiej. Święty Augustyn twierdził, że mają ogniste, subtelne ciała, natomiast święty Tomasz z Akwinu twierdził, że anioły są pozbawione jakiegokolwiek ciała. Uważano jednak, że posiadają wolę i moc działania, a ich cechą jest to, że mają tajemnice niedostępne dla innych. Ludzie nie są w stanie zrozumieć sposobu istnienia aniołów.
Anioł to także byt duchowy, który egzystuje pomiędzy Bogiem i jego stworzeniami, jest on piewcą chwały Bożej, wysłannikiem, opiekunem ludzi, sprawcą i animatorem dobra. Jest to także posłaniec, który najczęściej posiada jedynie ciało duchowe, wolną wolę i kieruje się przede wszystkim dobrem. Jest uosobieniem najlepszych cech, cnót duchowych i moralnych, które mają swoje źródło w Bogu. Jest strażnikiem niebios, który miał pomagać ludziom w uzyskaniu szczęścia. Określano go w różny sposób: anioł Pański, anioł Boży, duch, dobry anioł, opiekun, strażnik niebios, boży wysłaniec. Jest on postacią szczególną, bohaterem wielu dzieł literackich, malarskich, rzeźbiarskich.
Wizerunek aniołów pojawiał się już w ewangeliach apokryficznych i podobnych tekstach. Wiele z nich wiąże się z okresem od poczęcia Maryi do Narodzin Chrystusa i ucieczką do Egiptu. W „Protoewangelii Jakuba” anioł Pański zapowiada przyszłej matce Maryi, że zostanie matką. Podobna scena zostaje przedstawiona w „Ewangelii Pseudo – Mateusza”, w której anonimowy Anioł Pański zapowiada Annie, że narodzi jej się córka oraz ważną rolę, która przypadnie w udziale jej potomstwu. Anioł ukazuje się także jej mężowi pod postacią młodego mężczyzny. Także jemu zapowiada narodziny córki, która będzie błogosławiona ponad wszystkimi niewiastami. Joachim zaprosił anioła do swojego namiotu, aby trochę odpoczął i poprosił o błogosławieństwo. Anioł stwierdził wówczas, że nie traktują Joachima jako sługi, ale jako towarzysza, z którym wspólnie służą jednemu Panu. Podczas składnia ofiary anioł uniósł się do nieba. Po raz kolejny anioł ukazał się Joachimowi we śnie. Oznajmił mu, że jest jego stróżem. Przypomniał mu o konieczności powrotu do domu, gdzie czeka na niego małżonka.
W apokryfie „Józef i Asenet”, który nawiązuje do Księgi Rodzaju, Asenet postanawia poślubić swojego wybranka. Mają w tym udział aniołowie. Jej spotkanie z aniołem ma uświadomić, że wszystko jest możliwe i wkrótce odbędzie się uroczystość. Anioł, który ukazuje się kobiecie pod ludzką postacią, nakazuje jej przynieść plaster miodu z komnaty. Rozmowa ma miejsce w niezwykłej scenerii, z białymi pszczołami z purpurowymi skrzydłami i diademami na głowach. Anioł prezentuje w tej opowieści moc i wolę Boga, który nagradza swoich wiernych miłością i szczęściem.
Inny apokryf zatytułowany „Pokuta” wspomina o pierwszych rodzicach. Adam i Ewa muszą znaleźć odpowiednie dla siebie pożywienie. Wiedzą, że stracili duchowy pokarm. Obawiają się, że nieodpowiednie pożywienie upodobni ich do zwierząt. W części zatytułowanej „Synowie Ewy” anioł jest położną kobiety, gdy ta rodzi Kaina. Bóg toczy też rozmowę z archaniołem Michałem na temat tragedii, do której doszło między braćmi. Anioł informuje rodziców o tym, co będzie miało miejsce. Pojawia się tu również obraz raju, którego strzeże dwunastu aniołów. Z kolei w części „Spowiedź Ewy” została przedstawiona scena wygnania pierwszych rodziców z Raju. Adam prosi aniołów, aby pozwolili mu zabrać pachnące kadzidełka, aby składać Bogu ofiary. Aniołowie zgadzają się na to. Przepraszając Boga za swoje grzechy Ewa wspomina także o aniołach, zwłaszcza o cherubinach i serafinach.
W baroku pisarzem, który zwracał szczególną uwagę na byty anielskie był M. Sęp – Szarzyński. W Sonecie II „Na one słowa Jopowe…” prezentuje tajemnice łaski i przeznaczenia człowieka. Pisze o zdziwieniu Cherubina sprawami miłosierdzia Bożego, stwierdza, że warto Iwierzyc się boskiej sprawiedliwości. Stwierdza także, że duchy niosą miłość – podobnie jak Bóg. W Pieśni III „O wielmożności Bożej” przedstawia Boga w otoczeniu aniołów. Jest on zarówno architektem, jak i dawcą życia. Boh