Motyw genezyjski – Motyw literacki

Motyw genezyjski można rozumieć jako motyw stworzenia świata. Pojawia się we wszystkich kulturach, w literaturze wszystkich narodów. Motyw tworzenia świata, następujących w nim zmian pojawia się w literaturze renesansu. O stworzeniu człowieka i jego powinnościach pisze Kochanowski w pieśni XIX. Stwierdza on, że Bóg obdarzył człowieka nie tylko ciałem, ale również rozumem, który powinien wykorzystywać do tego, aby jak najlepiej służyć ojczyźnie. Każdy powinien zajmować się tym, do czego ma predyspozycje. W przypadku poety jest to między innymi zajmowanie się twórczością. Kochanowski występuje w tym wierszu jako moralista. Za pomocą środków perswazyjnych chce zalecić czytelnikowi sądy o człowieku, o jego celach życiowych i zadaniach, które powinien wykonać we własnym życiu. Mistrz z Czarnolasu mówi o tym w sposób jawny, bezpośredni, nie chowa się za maską literatury. Swoje poglądy wypowiada w sposób autorytatywny, z pozycji poety, która pozwala mu odczuć wyższość wobec adresata.
W pierwszej strofie „Pieśni XIX” odnajdziemy pytanie retoryczne. Wydaje się, że jest ono wyrzutem skierowanym do odbiorcy. Jednak gdy wczytamy się w te słowa stwierdzimy, że Kochanowski zamanifestował swoją postawę, którą uważa za właściwą hierarchię wartości. Napięcie i siła tego apelu stopniowo narastają w utworze i zmierzają do punktu kulminacyjnego gdzie Kochanowski zwraca się bezpośrednio do całej zbiorowości społeczeństw. Jednak nie generalizuje, poszukuje również wybitnych jednostek, indywidualności. Spokojny tok wywodu, jaki przedstawia nam autor „Trenów” zarysowuje nam świat wartości wyższych i niezniszczalnych, których realizację powinien stanowić sens egzystencji. Dążeniem poety jest przedstawienie programu godnego życia, które będzie służyło poczciwej sławie, a więc programu, który wykracza poza zaspokojenie materialnych potrzeb życia. Życie godne jak twierdzi Kochanowski jest bardzo ściśle związane z ziemskim bytowaniem.
Motyw narodzi nowego, w domyśle nowego świata, nowej rzeczywistości pojawia się w „Odzie do młodości”. Mickiewicz