Motyw mieszczaństwa – Motyw literacki
Kim są mieszczanie i dlaczego ich motyw fascynuje pisarzy?
Motyw mieszczaństwa to literackie studium społecznej grupy, która od wieków kształtuje oblicze Europy. Definiujemy go jako artystyczną reprezentację życia, wartości i dylematów ludzi należących do stanu miejskiego – od średniowiecznych kupców po współczesną klasę średnią. To właśnie w literaturze mieszczaństwo odsłania swoje najgłębsze paradoksy: z jednej strony jest siłą napędową postępu, z drugiej – ostoją konserwatyzmu i materializmu.
Czy wiedzieliście, że najsłynniejsza polska komedia mieszczańska – Moralność pani Dulskiej – powstała w zaledwie 11 dni? Gabriela Zapolska stworzyła wiekopomną satyrę na drobnomieszczańską obłudę w 1906 roku, dając literaturze nowe określenie: „dulszczyzna”. Ten przejmujący portret mentalności mieszczańskiej do dziś zachowuje aktualność, dowodząc, że mieszczaństwo to nie tylko historyczna warstwa społeczna, ale wieczny symbol ludzkich słabości i społecznych konwenansów.
Jak ewoluował wizerunek mieszczaństwa na przestrzeni epok?
Od kupieckich korzeni do współczesnej klasy średniej
Śledząc literackie przedstawienia mieszczaństwa, odkrywamy prawdziwą kronikę przemian cywilizacyjnych:
- Średniowiecze: W Dekameronie Boccaccia kupcy stają się nowymi bohaterami czasów – sprytni, przedsiębiorczy, ale i skłonni do oszustw
- Renesans: W „Kupcu weneckim” Szekspira Shylock uosabia ambiwalentny stosunek do mieszczańskiej mentalności pieniądza
- Oświecenie: W Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach Ignacego Krasickiego mieszczanin to oświecony obywatel, przeciwwaga dla sarmackiej szlachty
- Pozytywizm: Bolesław Prus w Lalce kreśli panoramę warszawskiego mieszczaństwa, ukazując jego wewnętrzne zróżnicowanie – od idealisty Wokulskiego po sklepikarza Kleinera
- Młoda Polska: Dramat Gabrieli Zapolskiej Moralność pani Dulskiej obnaża hipokryzję i filisterstwo drobnomieszczaństwa
- Dwudziestolecie międzywojenne: Witold Gombrowicz w Ferdydurke pokazuje mieszczaństwo jako formę zniewalającą jednostkę
- Współczesność: Szczepan Twardoch w Krolu portretuje śląskie mieszczaństwo uwikłane w historyczne przemiany
Czy współczesna literatura nadal interesuje się mieszczaństwem?
We współczesnej prozie motyw ten przeżywa renesans. Olga Tokarczuk w Biegunach portretuje globalną klasę średnią, podczas gdy Dorota Masłowska w Wojnie polsko-ruskiej… demaskuje współczesne mieszczańskie aspiracje. Te przykłady dowodzą, że mieszczaństwo wciąż jest zwierciadłem, w którym przegląda się społeczeństwo.
Które dzieła najlepiej pokazują literackie oblicza mieszczaństwa?
- Lalka Bolesława Prusa (1890)
„Nie masz takiego głupstwa, którego by ludzie nie zrobili dla miłości”
Wielowymiarowy portret mieszczaństwa: od arystokratyzującego Wokulskiego po żydowskich kupców. Prus ukazuje mieszczaństwo jako klasę dynamiczną, ale uwikłaną w wewnętrzne sprzeczności. Szczególnie interesujące jest zestawienie starego mieszczaństwa (Rzecki) z nowym kapitalizmem (Wokulski).
- Ziemia obiecana Władysława Reymonta (1899)
Epicka panorama łódzkiego przemysłowego mieszczaństwa, gdzie polscy, żydowscy i niemieccy fabrykanci tworzą nową hierarchię społeczną. Symboliczne sceny jak pożar fabryki ukazują destrukcyjną siłę kapitału.
- Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej (1906)
Tragifarsa demaskująca obłudę mieszczańskiej moralności. Postać Anieli Dulskiej staje się archetypem filistra dbającego wyłącznie o pozory. Autorka wprowadza pojęcie „dulszczyzny” – systemu zakłamania opartego na podwójnej moralności.
- Ferdydurke Witolda Gombrowicza (1937)
„Niech kształt mój rodzi się ze mnie, nie ja z niego!”
Groteskowa krytyka mieszczańskich form poprzez postać Młodziaków – nowoczesnej mieszczańskiej rodziny uwikłanej w konwenanse. Parodia modernistycznych aspiracji mieszczaństwa do awangardowości.
- Traktat o łuskaniu fasoli Wiesława Myśliwskiego (2006)
Współczesna reinterpretacja motywu poprzez historię drobnomieszczańskiego życia w małym miasteczku. Symbolika codziennych rytuałów jako przejawu mieszczańskiej tożsamości.
Jakie symbole i metafory odsłaniają prawdę o mieszczaństwie?
- Mieszkanie – przestrzeń statusu społecznego (salon Dulskich jako teatr pozorów, kamienica Łęckich w Lalce jako symbol upadku)
- Strój – manifestacja pozycji (kamizelka z noweli Prusa jako symbol małomieszczańskiej oszczędności, gorset w Moralności pani Dulskiej jako metafora dusznictwa obyczajowego)
- Pieniądz – motor działania (kariera Wokulskiego zależna od kapi
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
- Motyw Iliady i Odysei – Motyw literacki
- Motyw kariery – Motyw literacki
- Motyw literatury – Motyw literacki
- Motyw literatury i jej wpływu – Motyw literacki
- Motyw kota – Motyw literacki
- Motyw kobiety – Motyw literacki
- Motyw ucznia i mistrza – Motyw literacki
- Motyw kata – Motyw literacki
- Motyw ojca – Motyw literacki
- Motyw umierania i śmierci w średniowiecznej literaturze – Motyw literacki
Dodaj komentarz jako pierwszy!