Motyw Niemców – Motyw literacki

Motyw Niemca

Motyw Niemców pojawia się często w literaturze związanej z II wojną światową. Zwraca się uwagę przede wszystkim na utwory, które przedstawiają tragiczny los narodów okupowanych przez Niemcy. Podkreśla się trudy codziennego życia, różnego rodzaju utrudnienia, których doświadczali obywatele podbitych krajów. Istnieje bogata literatura dotycząca obozów koncentracyjnych, w których zginęły tysiące ludzi. Część z niej stanowi kanon lektur szkolnych, z którym muszą się zapoznać młodzi Polacy. Mają oni pamiętać o tym, co spotkało członków ich rodzin, mieszkańców ich miast, wsi.
Historię niemieckiej rodziny przedstawia L. Kruczkowski. . Jednym z bohaterów dramatu jest Walter Sonnenbruch, który prowadząc badania naukowe, które mogłyby się przyczynić do wygranej Niemiec, uważa, że nie ma sobie nic do zarzucenia. Jest to człowiek dobrze wykształcony, inteligentny, szanowany przez innych. Po wybuchu wojny skupił się wyłącznie na pracy naukowej. Zdaje sobie sprawę, że faszyzm jest zły, jednak nie robi nic, aby powstrzymać działania swoich rodaków. Choć nie popiera swego syna – oficera SS – nie robi także nic, aby zmienić jego postawę, nakłonić do zmiany postępowania. Nie pomaga także swojemu dawnemu współpracownikowi, który ucieka z obozu jenieckiego. Zachowuje się tchórzliwie i nieodpowiedzialnie. Nie chce mieć nic wspólnego z Petersem. Boi się ewentualnych konsekwencji. Po rozmowie z Petersem uświadamia sobie, ze mimo wszystko jest winny. To, że nie zabija, że odcina się od faszystów, nie znaczy, że jest człowiekiem dobrym i uczciwym. Zaczyna odczuwać wyrzuty sumienia, uświadamia sobie, że jest współwinny okrucieństwom popełnionym przez jego rodaków.
Nie tylko profesor jest osobą winną. Większość bohaterów to ludzie, którzy nie mogliby z czystym sumieniem stwierdzić, że są niewinni. Osobą, która z pewnością zasługuje na karę, jest Berta Sonnenbruch. Jest to kobieta, która wierzy w to, że jako Niemka znajduje się ponad innymi, że jest lepsza od przeciętych obywateli świata. Nienawidzi innych, gdyż straciła syna. Zatraca się w swoim cierpieniu, nie chce i ni potrafi pogodzić się z własną tragedią. Podsyca nienawiść w innych członkach rodziny. Podobną postawę prezentuje Liesel. Swoją rozpacz z powodu utraty bliskich zamieniła w nienawiść do wrogów ojczyzny. Popiera faszystów i dzwoni na policje, aby donieść, że w ich domu ukrywa się uciekinier z obozu. Jest osobą zawziętą, twardą, bezwzględną, upartą. Obie kobiety uważają, że wojna jest sprawiedliwa, że naród niemiecki musi zwyciężyć.
Do negatywnych bohaterów „Niemców” można także zaliczyć Willego. Jego winy nie można zakwestionować. Jest on oficerem SS i bezwzględnie akceptuje rozkazy swoich przełożonych. Cechuje się okrucieństwem i bezwzględnością. Bez skrupułów wykorzystuje swoją pozycję, aby zdobyć to, na co ma ochotę. Wyjątkowo okrutnie zachowuje się wobec pani Soerensen – dając jej fałszywą nadzieję na uratowanie syna.
Choć żadna z tych osób nie ponosi kary w dosłownym sensie, wszyscy na swój sposób zostali ukarani. Nie mogą żyć normalnie, nie stanowią szczęśliwej rodziny, nie stanowią dla siebie oparcia.
W literaturze dotyczącej II wojny światowej rzadko wspomina się o losie przeciętnych Niemców, którzy musieli stawić czoła temu, co działo się w ich kraju, kiedy wiadomo już było, że ta wojna jest dla nich przegrana. Wydaje się, że los Niemców, Niemców, którzy nie mieli nic wspólnego z działaniami wojennymi, nie był zbyt ważny, aby poświęcać mu uwagę. Po wojnie, kiedy szacowano straty, kiedy ujawniono dane na temat liczby osób, które zostały zgładzone w obozach koncentracyjnych, narodowi niemieckiemu w jakiś sposób odebrano prawo do wypowiadania się na temat krzywd, na temat tego, co ich spotkało w czasie wojny. A przecież bycie Niemcem nie jest jednoznaczne z byciem złym człowiekiem. Dowodzą tego historyczne fakty, jest o tym mowa w polskiej twórczości lat wojny i okupacji. Bardzo często mówic o Niemcach, tym, czego się dopuścili wobec ludności polskiej, żydowskiej, cygańskiej – stosuje się uogólnienia, posługuje się stereotypami – Niemiec jest zły, jest zbrodniarzem, hitlerowcem. Ci, którzy tak robią, zapominają o tym, że wielu „zwykłych” Niemców opowiadało się przeciw Hitlerowi i jego ideologii.