Motyw powstań narodowych – Motyw literacki
Opiekun merytoryczny:
Marek Lepczak
Historia Polski jest naznaczona wieloma wojnami, czynami zbrojnymi i powstaniami. W ciągu wielowiekowej historii Polacy wielokrotnie musieli walczyć za ojczyznę, bronić jej granic. Nic więc dziwnego, że spora część literatury polskiej została poświęcona czynom zbrojnym, a bohaterem wielu wierszy, poematów i powieści stali się żołnierze lub powstańcy.
Powstanie listopadowe, a szczególnie jego upadek, stało się tematem wielu utworów literackich okresu romantyzmu. Powstały wówczas dwa sposoby rozumienia czynu, zawarte w różnych koncepcjach drogi do wolności: mesjanizmie i powstaniu narodowym: „Argumenty na rzecz walki wolnościowej głosi cała publicystyka i poezja polska okresu powstania listopadowego. Powstanie było dla romantyków czynem, który miał wstrząsnąć opinią i wyobraźnią społeczną i to właśnie, a nie faktyczne zwycięstwo, stanowić miało cel koncepcji ruchów wyzwoleńczych. Największą groźbą dla bytu narodowego jest oswajanie się społeczeństwa z niewolą i takie formy zgody na rzeczywistość, jakie ukazuje Mickiewicz w scenach: w salonie warszawskim oraz na balu u Senatora w <> części III”. Po upadku powstania listopadowego literatura głosiła z entuzjazmem piękno walki wyzwoleńczej, chociaż poczucie klęski sprawiło, iż w dyskusji nad formą przyszłego powstania romantycy zwrócili się ku hasłom solidarności społecznej rozumianej jako postulat powstania całego narodu. Dramat powstania listopadowego wskazał również na istnienie wielu nierozwiązanych dylematów społecznych i spowodował krytyczną analizę samotnego powstania szlacheckiego. Diagnozowano przyczyny klęski, dyskutowano nad przyszłością narodu. „Liryka powstania listopadowego na długie lata ukształtowała wzorzec poezji patriotycznej nawołującej do walki o wolność, mimo że wiele utworów z dawnych lat znów nabrało aktualności, gdyż uczyły one odwagi i pobudzały patriotyzm, jak np. <>”.
Szczególnie boleśnie przeżyli powstanie listopadowe dwaj wybitni poeci – Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.Powstanie w wierszach MickiewiczaMickiewicz nawiązywał do powstania w kilku utworach. Jednym z nich jest „Śmierć pułkownika”. Tekst ten został poświęcony kobiecie, uczestniczce walk powstańczych na Litwie – Emilii Plater. Poeta opisał moment jej śmierci, porównując kobietę do bohaterskiego hetmana – Stefana Czarneckiego. Emilia Plater zmarła w wiejskiej chacie, w otoczeniu płaczących żołnierzy. Była kobietą nie tylko piękną, ale równocześnie odważną, bohaterską i nieustraszoną.
Innym wierszem Mickiewicza upamiętniającym powstanie listopadowe jest „Reduta Ordona”. Utwór ten powstał na podstawie opowiadania przyjaciela Mickiewicza – Stefana Garczyńskiego, który był adiutantem w czasie powstania. Wiersz rozpoczyna się opisem układu sił wrogich wojsk. Choć przewaga była po stronie Rosjan, Polacy nie poddawali się i stanęli do walki z carskimi wojskami. Niestety, wrogie wojska opanowały redutę, która nagle umilkła, gdyż walczącym zabrakło amunicji.
Zanim jednak rosyjsk
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!
";
ie wojska opanowały redutę, Ordon zdecydował się ją wysadzić, by amunicja nie dostała się w ręce wroga. Sam oddal życie, ginąc pod gruzami. W ostatnich słowach podmiot liryczny wyraża przekonanie, że kiedyś musi nadejść kres carskiego despotyzmu.Motyw powstania w malarstwieTematyka powstańcza znalazła wyraz w twórczości wielu malarzy. Jednym z ciekawszych obrazów jest dzieło Maksymiliana Gierymskiego zatytułowane „Pikieta powstańcza”. Obraz ten, o niezwykłych w polskim malarstwie walorach kolorystycznych, wysmakowany w szarościach, błękitach i złocie, jest jednym z najbardziej znanych polskich obrazów w całej naszej sztuce.
Do powstania listopadowego nawiązał również Wojciech Kossak w dziele zatytułowanym „Olszynka Grochowska”. Obraz ten przedstawia powstańców szykujących się do wystrzału w kierunku wroga. Stoją oni przed swego rodzaju wałem, który pokrywa śnieg, ubrani w brązowe mundury. Widać, iż wróg nie pozostaje im dłużny, gdyż dwóch powstańców upada pod wpływem doznanych ran. Na śniegu widać również najprawdopodobniej martwego żołnierza z rękami odrzuconymi do tyłu. W lewym rogu stoi mężczyzna w czarnym mundurze, z ręką na temblaku. Przed żołnierzami rozpościera się złamana brzoza, w oddali stoją wysokie drzewa. Na dalszym planie, za piechurami, widać kawalerzystów, którzy najprawdopodobniej szykują się do wsparcia. W głębi widać niewyraźne postacie kolejnych żołnierzy nadciągających z pomocą.
Na uwagę zasługuje również inny obraz Kossaka – „Sowiński na szańcach Woli”. Na pierwszym planie widać tytułowego bohatera obrazu, który stoi przed swoim działem. Ubrany jest w ciemny mundur; jedną rękę trzyma na armacie, w drugiej ma opuszczoną lufą ku ziemi strzelbę. Sowiński przybrał dumną pozę, która wskazuje, iż nie boi się nadbiegających przeciwników. Oni natomiast – w czarnych mundurach i z bagnetami w rękach z- e zdziwieniem spoglądają na tego niezwykłego człowieka. Za trzema pierwszymi, którzy dotarli na szaniec jako pierwsi, cisną się następni. Przy armacie leżą trupy zabitych lub rannych żołnierzy. Z lewej strony widać samotne drzewo, nad którym unosi się dym, z prawej strony, osnuty dymem, stoi kościół.
Innym obrazem o tematyce powstańczej jest obraz Marcina Zaleskiego „Wzięcie Arsenału w noc 29 listopada 1830”. Obraz utrzymany jest w czarnoczerwonych barwach, które sprawiają wrażenie, iż wokół mają miejsce pożary. Nad stojącymi budynkami rozciąga się łuna. Na placu przed budynkiem zgromadzeni są żołnierze gotowi do wyruszenia do walki na dany sygnał. Na pierwszym planie widać żołnierzy, którzy zbierają broń i przenoszą rannych. Odnieść można wrażenie, iż przedstawiona scena jest w ruchu, że cały czas coś się zmienia, postacie się przemieszczają. Barwy, które dominują na obrazie, podkreślają jego dramatyczny wyraz.
Podsumowując, można stwierdzić, że zarówno w literaturze, jak i w malarstwie motyw powstania jest motywem chętnie wykorzystywanym. Ma przypominać o bohaterstwie Polaków, o naszej historii i patriotyzmie.
Dodaj komentarz jako pierwszy!