Motyw sarmatyzmu – Motyw literacki

Sarmatyzm to ideologia stworzona przez polską szlachtę w epoce baroku, dlatego też dopiero wtedy zaczęła się przejawiać w literaturze. Mówiła ona o tym, że polscy szlachcice są potomkami starożytnego plemiona Sarmatów, przez co czuli się lepsi od innych. Jak ich przedstawiali pisarze? Jak się o nich wyrażali? Czy z chęcią o nich pisali? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w poniższym tekście.

Pierwszą książką, którą chcę tu przytoczyć są „Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska. Autor spisuje w nich swoje przeżycia i wspomnienia. Pasek jest najlepszym przykładem sarmaty XVII w. Sam myśli o sobie jako o autorytecie dla innych, lecz naprawdę możemy zobaczyć obraz tamtego społeczeństwa oraz myślenia typowego szlachcica. W utworze możemy zauważyć ciemnotę, dumę oraz skłonność do wszelakich rozrywek i kłótni polskiej szlachty.

Autorem, który w dość negatywny sposób wypowiadał się o sarmatyzmie był Ignacy Krasicki. Wątek zacofania społecznego i kulturalnego szlachty był przez niego poruszany w wielu jego dziełach. Należy do nich między innymi powieść „Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki”, w której pisarz opisuje historię chłopca, później mężczyzny, który urodził się w szlacheckiej rodzinie. Większość jego życia upływała na zabawach i rozrywkach. Autor ukazuje tu typowe życie polskiego Sarmaty. Przełomowym momentem w życiu Mikołaja jest wizyta na wyspie Nipu, gdzie poznaje świat nieznający kłamstwa, obłudy, korupcji… Gdy wraca do Polski i stara się zmieniać społeczeństwo na lepsze szlachta uznaje go za chorego na umyśle. Ukazuje to wąskość umysłów szlachciców w Polsce w XVIII w. Kolejnym utworem Krasickiego, w którym wykorzystuje motyw sarmatyzmu jest satyra „Żona modna”, która opowiada o próżności polskiej szlachcianki, która wychodzi za Piotra, szlachcica ziemianina. Nie widzi ona świata poza zabawami towarzyskimi oraz jest zafascynowana modą francuską. Przez to ślepe zapatrzenie nie zważa na konsekwencje, które przynoszą jej działania. Ostatnim już utworem, który napisał Krasicki, i który zamierzam dzisiaj przedstawić jest „Pijaństwo”. Akcja tej satyry toczy