Motyw szlachty – Motyw literacki

Motyw szlachty w polskiej literaturze jest dosyć powszechny. Znaleźć go można w „Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza czy „Zemście” A. Fredry. Ów motyw ukazuje polską szlachtę – jej tradycje, kulturę, zwyczaje, ludzkie typy. Czasami ucieleśniana jest z rycerskością, patriotyzmem i honorem. Jednak głównie dzieła ukazują ją w negatywnym świetle, podkreślając jej porywczość, pijaństwo i warcholstwo.
Popularną lekturą z motywem szlachty jest wspomniany wcześniej „Pan Tadeusz”. Nawet w pełnym tytule epopei, który brzmi: „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812, we dwunastu księgach wierszem”, zostało podpowiedziane, że utwór skupia się na życiu szlachty, która jest zbiorowym bohaterem lektury. Mieszkańcy Soplicowa pielęgnują obyczaje i tradycje szlacheckie. Autor bardzo szczegółowo opisał życie szlachty.
Przykładem może być staropolskie śniadanie, na którym występowały tradycyjne obyczaje i potrawy. Inne dania były dla kobiet a inne dla mężczyzn. Była również osoba, która robiła kawę, tzw. kawiarka. Młodsze pokolenie rozmawiało o łowach, natomiast starsze o wojnie i gospodarce. Warto również wspomnieć o zaręczynach, na których grała wiejska muzyka. Na nich koncert dał żyd Jankiel, podczas którego przypomniał przyjemne i niemiłe wydarzenia w Polsce między innymi Targowicę, rzeź Pragi, Mazurek Dąbrowskiego i powstanie kościuszkowskie. Został także tradycyjnie odtańczony polonez przez Tadeusza i Zosię oraz gości.
Staropolska gościnność i grzeczność, uczty, tradycyjne potrawy, zaręczyny, polowania, grzybobranie, rady szlacheckie i ubiór – to wszystko zostało opisane oraz podkreślone przez Mickiewicza, że ten świat odchodzi w przeszłość. W utworze szlachta jest przedstawiona raczej w pozytywnym świetle.
Z kolei w „Zemście” szlachta ukazana jest ze wszystkimi wadami i słabościami. Główny bohater Raptusiewicz uosabia szlachecką butę, jest porywczy, gwałtowny, działa impulsywnie i pod wpływem emocji. Drugi główny bohater Milczek jest jego przeciwieństwem, a swoim sposobem bycia obrazuje szlacheckie przekładanie interesów własnych nad dobro ogółu. Jest cichy, skryty, obłudnie pokorny, a pod maską powściągliwości ukrywa szlachecką zawziętość i mściwość. Obaj na pierw