Motyw totalitaryzmu – Motyw literacki

Motyw totalitaryzmu

Literatura obozowa łączy się tematycznie z piśmiennictwem poświeconym drugiej wojnie światowej. Wyodrębnia się ją jednak ze względu na swoiste, niepowtarzalne opisywane przez nią doświadczenia. Obozy koncentracyjne porównywane są często do państwa totalitarnego ze względu na relacje pomiędzy katem a ofiarą oraz stosunkami panującymi w hierarchii więźniów. Obowiązujące w obozach normy różnią się zdecydowanie od norm panujących w normalnym świecie. Podważane zostają dotychczas obowiązujące koncepcje historiozoficzne, zanegowane pojęcia moralne. Życie w obozie oznaczało walkę o najbardziej elementarne środki do życia, kosztem innych więźniów, godzenie się na śmierć innych, obojętność wobec cierpienia. Śmierć w komorach gzowych, podczas pracy czy w wyniku kaprysu esesmanów, odbywa się w ciszy, nikt nie protestuje. Jest ona czymś normalnym, powszechnym, nie budzącym emocji. Zagłada milionów ludzi jest dla nas przerażająca, ale dla tych, którzy byli jej świadkami rzadko stanowiła tragedię. Literatura obozowa jest bogata, liczy kilkaset pozycji. Znajdują się wśród niej zarówno dokumentacje faktograficzne, opracowania naukowe oraz wspomnienia więźniów. Wśród nich wymienia się „Pięć lat kacetu” Grzesiuka, „Za drutami śmierci” Kajzera, „Ans mundi” Kielara jako wstrząsające pamiętniki opisujące proces adaptacji człowieka do lagrowej egzystencji. Obozy koncentracyjne w nich przedstawione to miejsce, które kierują się własnymi prawami, w których panuje terror i przemoc. Wystarczy chwila nieuwagi, aby umrzeć „za nic”. Jednocześnie są to miejsca bardzo dobrze zorganizowane.
Totalitarny świat jest ukazany także w utworze A. Szczypiorskiego „Początek”. Bohaterowie Szczypiorskiego żyją w czasach określanych jako czas zagłady. Wielu z nich to Żydzi, którzy od dawna mieszkali w Polsce, pracowali, zintegrowali się ze społeczeństwem. Wojna o okupacja całkowicie odmieniły ich los. Niemcy chcieli doprowadzić do całkowitej izolacji ludności żydowskiej od ludności aryjskiej. Proces eliminowania Żydów z życia gospodarczego i kulturalnego kraju rozpoczął się z chwilą wkroczenia Niemców do kraju. Usunięto Żydów ze wszystkich stanowisk w instytucjach i przedsiębiorstwach państwowych, komunalnych i publiczno – prawnych. Zakazano firmom aryjskim z