Latarnik – A. Saint-Exupéry – Mały Książę

Kim jest Latarnik z „Małego Księcia” i dlaczego jego postać fascynuje czytelników?

Latarnik to jedna z najbardziej enigmatycznych postaci spotkanych przez Małego Księcia podczas jego międzyplanetarnej podróży. Mieszkaniec asteroidy B-328 (w innych tłumaczeniach B-612) to starszy mężczyzna, którego jedynym życiowym zadaniem jest mechaniczne zapalanie i gaszenie latarni co minutę – absurdalny rytuał narzucony przez coraz szybszy obrót jego maleńkiej planety. Choć pojawia się tylko w jednym rozdziale, jego postać stała się literackim symbolem współczesnego zniewolenia przez bezsensowną rutynę.

Portret człowieka uwięzionego w mechanizmie obowiązku

Poznajemy go w momencie, gdy Mały Książę ląduje na piątej planecie swojej podróży. Saint-Exupéry kreśli jego wizerunek z iście beckettowską precyzją:

„Był to latarnik. Zapalał swą latarnię o zachodzie słońca, a gasił o wschodzie”

. Jego fizyczność – podobnie jak cała egzystencja – zredukowana jest do funkcji: „Czerwona twarz, worek podróżny i wielka latarnia”. Szczegóły ubioru i wyglądu celowo pominięto, by podkreślić depersonalizację bohatera.

Mechaniczna rutyna jako forma istnienia

Planeta Latarnika obraca się coraz szybciej – z początkowego cyklu rocznego do minuty. Ten symbol przyspieszającego tempa cywilizacji zmusza go do:

• Wykonywania 1440 cykli zapalania i gaszenia na dobę
• Rezygnacji ze snu i odpoczynku
• Całkowitego podporządkowania życia rozkazowi

„Rozkaz jest rozkazem. Do widzenia”

– tę frazę powtarza jak mantrę, odcinając się od prób dialogu.

Dlaczego Latarnik nie opuszcza swojej planety?

Analiza motywacji tej postaci odsłania głębię filozoficzną utworu. Mimo świadomości absurdalności sytuacji („Nie ma już czasu na spokój”), bohater tkwi w pułapce własnego sumienia:

„Rozkaz jest rozkazem. Do widzenia”

. Jego dramat to egzystencjalna parabola o:

• Konflikcie między obowiązkiem a wolnością
• Utracie sensu w społeczeństwie nadregulacji
• Tragizmie starości skazanej na powtarzalność
• Utracie autonomii na rzecz systemu

Jak interpretować symboliczną funkcję Latarnika?

W perspektywie alegorycznej każdy element tej postaci niesie głębsze znaczenie:

Psychologiczny wymiar postaci

Badacze literatury wskazują na zjawisko „wyuczonej bezradności” u Latarnika. Mimo świadomości absurdu:

• Nie próbuje negocjować zmian rozkazu
• Nie szuka pomocy u innych
• Akceptuje degradację jakości życia

Jego czerwona twarz (wskazująca na nadciśnienie) i worek podróżny (symbol niemożności ucieczki) tworzą portret psychosomatyczny ofiary systemu.

Jak Latarnik wpłynął na kulturę i literaturę?

Postać ta stała się:

• Archetypem „człowieka-funkcji” w dyskursie filozoficznym (por. Heideggerowska koncepcja das Man)
• Inspiracją dla ruchów alterglobalistycznych krytykujących wyzysk
• Motywem w sztuce ulicznej – mural w Lyonie przedstawia go z zegarem w dłoni
• Symbolem w debatach o work-life balance
• Przedmiotem analiz w psychologii pracy (syndrom wypalenia zawodowego)

Uniwersalne przesłanie postaci Latarnika

W świecie zdominowanym przez kult produktywności jego postać staje się przestrogą przed:

• Ślepym posłuszeństwem wobec absurdalnych systemów
• Utratą człowieczeństwa na rzecz funkcji
• Brakem refleksji nad sensem własnych działań
• Automatycznym powielaniem schematów

Zadaj sobie pytania:

• W jakich obszarach twojego życia działasz jak Latarnik?
• Czy twoje obowiązki mają głębszy sens, czy są tylko rutyną?
• Co możesz zrobić, by nie stać się więźniem własnych „latarni”?
• Jakie mechanizmy społeczne zmuszają nas do powielania absurdalnych wzorców?

Współczesne reinterpretacje postaci

W 2022 roku brytyjski teatr KneeHigh stworzył spektakl „The Lamplighter”, gdzie postać została uwspółcześniona do pracownika korporacji ślęczącego nad Excelami. W finale bohater rzuca laptopem w symbolicznym geście wyzwolenia – czego nie zrobił jego literacki pierwowzór.