Miron – M. Białoszewski – Pamiętnik z powstania warszawskiego

"; opisywanych wydarzeń narrator wciąż nie może zrozumieć, dlaczego miasto, które kocha, skazane było na zagładę. Jako człowiek, który niedawno przekroczył granicę dorosłości, stawiał pytania o naturę oprawców i niemożność uniknięcia dramatu przez ludność cywilną, którą reprezentował. Jest zatem uczestnikiem i świadkiem wydarzeń, ale także ma naturę filozofa, zdolnego do podejmowania refleksji o charakterze moralnym.Losy Mirona pokazują, że ludność cywilna na wszystkie możliwe sposoby wspierała powstańców. Relacja nie kreuje jednak bohaterów, nazywa rzeczy po imieniu. Nie uprawia bohaterszczyzny, nie przedstawia herosów. Miron i jemu podobni przede wszystkim myśleli o ocaleniu. Z taką samą szczerością mężczyzna mówi o sobie, gdy przyznaje się do własnych słabości – myśli o kradzieży obrączki z palca poległej i opuszczeniu bliskich, by uniknąć pracy czy modlitwy o nalot, by nie pomagać przy pochówku Niemców.Priorytetem było ratowanie własnego życia i zapewnienie bezpieczeństwa najbliższym członkom rodziny. Czytelnik dzięki zmysłowi obserwacji Mirona śledzi wydarzenia pełne heroizmu, ale także sytuacje, w których ranni zostali zostawieni na pastwę losu. Miron – podobnie jak inni powstańcy – jest dowodem na to, że w czasie ekstremalnej próby człowiek zostaje sprowadzony do fizjologicznych zachowań.Miron nie czuje się lepszy od innych. Nie uzurpuje sobie prawa do oceniania ludzi, którzy – podobnie jak on – walczą o prawo do życia. Rozumie mechanizmy postępowania powstańców skazanych na ciągły strach. O tak okrutnych czasach Miron nie potrafi mówić pięknym językiem. Dlatego w jego relacji jest wiele powtórzeń, urwanych zdań, anakolutów, wyrazów dźwiękonaśladowczych, kolokwializmów, a nawet wulgaryzmów. Taki dobór środków językowych sprawia, że obrazy brzydoty i moralnego upadku człowieka przemawiają ze zdwojoną mocą.Po upadku powstania w październiku 1944 roku Miron zostaje wywieziony do Pruszkowa, a następnie do obozu pracy w Łambinowicach, a dalej do Opola. Stąd udaje mu się zbiec do Częstochowy. W lutym 1945 roku wraca do ukochanej Warszawy. Wie, że nic już nie będzie jak dawniej.