Narrator – E. Orzeszkowa – Gloria victis

"; zny, ma poczucie prawości i kibicował powstańcom, uważając ich sprawę za słuszną. Drobna roślinność z kolei jest niezwykle czuła, nawet po tylu latach nadal cierpią, ubolewając nad ogromem śmierci. Drzewa i rośliny są naocznymi świadkami bitwy, jednak opowiadają o niej bardzo subiektywnie, akcentując emocje, a nie suche fakty historyczne. Skupiają się na jednostkach ludzkich i ich życiowych tragediach. Taki przekaz wydaje się autentyczny, a przede wszystkim wzbudza więcej emocji niż opowieść z książki historycznej, w której nie ma miejsca na emocjonalność. Narrator w „Gloria victis” skupia się na panoramie powstania styczniowego, ale też na jego detalach. Maryś Tarłowski to tylko jeden z setek tysięcy młodych mężczyzn, który poległ za ojczyznę. Chłopak kochał i szanował naturę i w niej odnajdywał ukojenie. Często przesiadywał w cieniu dębu i opierał głowę o pień sosny. Z pietyzmem zbierał drobne rośliny do swego zielnika i delikatnie trzymał na dłoni małe robaczki. Takie zachowanie było kontrastowe do brutalnej bitwy, gwaru obozowiczów i wszelkich otaczających go okoliczności. Dlatego Maryś wydawał się drzewom wyjątkowy i bardzo go polubiły. Ich relacja opierała się na zasadach wzajemnej adoracji, ale przede wszystkim – szacunku. Najbardziej pokochała go brzoza, która poinformowała, że znała nawet myśli Marysia. Roślinność lasu doskonale rozumiała rozterki i cierpienia tego chłopca, który został wrzucony w piekło wojny. Współczuły mu, były dla niego ukojeniem i przyjacielem. Narrator w noweli nie jest wszechwiedzący. W końcu drzewa mogły skupić się tylko na małym fragmencie świata, który widziały. Świerk, jako najwyższy pośród drzew, widział najwięcej, gdyż rozmawiał z chmurami. Leciwy, brodaty dąb był najinteligentniejszy i to on zaczął opowieść. Rośliny poznały zaledwie fragment z powstania styczniowego i oceniły je subiektywnie. Losy ludzi i drzew przeplatały się tylko przez krótki czas, mimo to natura pielęgnowała ich grób przez wiele lat później. Nowela „Gloria victis” to hołd oddany przez Elizę Orzeszkową poległym powstańcom, która informuje, że ich poświęcenie nie było daremne i nigdy nie powinno zostać zapomniane. Młodzi ludzie, którzy wykazali się męstwem i odwagą polegli w imię przyszłości, w której Polacy mogli odzyskać swą wolność i godność. Autorka uczyniła naturę narratorem, aby móc ukazać własną interpretację, subiektywną w ocenie elementów przyrody, a nie ludzi. Drzewa pozbawione są uprzedzeń, nie patrzą stereotypowo, nie oceniają, jednak cierpią i przeżywają rzeź powstańców. Taka płaszczyzna narracji przybrała baśniowy wymiar, gdy nieme drzewa uzyskały dar mowy i uczucia. Roślinność lasu snuła historię z wielkim szacunkiem do poległych, których odwagę podziwiała.