Orgon – Molier – Świętoszek
Czy można być tak zaślepionym religijnością, że traci się kontakt z rzeczywistością? Poznaj tragikomiczną historię Orgona
Orgon to główny bohater komedii Moliera „Świętoszek” (1664), zamożny paryski mieszczanin, który staje się ofiarą religijnego oszusta Tartuffe’a. Jego postać stanowi studium ślepej wiary, naiwności i władzy manipulacji w imię fałszywej pobożności. W tym artykule odkryjesz:
- Psychologiczną analizę mechanizmów zaślepienia bohatera
- Kontekst historyczny wpływu religii na społeczeństwo XVII-wiecznej Francji
- Uniwersalne prawdy o ludzkiej naturze ukryte w komediowej postaci
- Szczegółowe porównanie z współczesnymi przykładami manipulacji
Orgon z „Świętoszka” to więcej niż komediowa karykatura – to zwierciadło wystawione każdemu, kto kiedykolwiek dał się omamić pozorom świętości. Jego historia, napisana ku przestrodze przez Moliera, do dziś szokuje aktualnością w erze fake newsów i duchowych szarlatanów. Czy wiesz, że podczas premierowych przedstawień w 1664 roku widownia rozpoznawała w tej postaci wpływowych duchownych, co doprowadziło do zakazu wystawiania sztuki?
Kim jest Orgon i dlaczego jego wybory wstrząsnęły XVII-wieczną Francją?
Jako głowa rodziny i właściciel znacznego majątku, Orgon wprowadza do swojego domu Tartuffe’a – rzekomego ascetę, który stopniowo przejmuje kontrolę nad życiem rodziny. Poznajemy go w momencie kryzysu: po powrocie z dwudniowej podróży, zamiast zapytać o zdrowie chorej żony, powtarza jak mantrę:
„A Tartuffe?” (akt I, scena 4)
Jego pozycja społeczna jako „pana domu” (chef de famille) w absolutystycznej Francji Ludwika XIV wzmacnia tragizm sytuacji – autorytarne decyzje prowadzą do ruiny całego rodu.
Portret zewnętrzny: Czy strój czyni świętego?
Choć Molier nie opisuje szczegółowo wyglądu Orgona, jego zachowanie i wypowiedzi kreślą wyraźny wizerunek psychologiczny. W przeciwieństwie do Tartuffe’a, który celowo przywdziewa liche szaty jako element performansu pobożności, Orgon ubiera się jak typowy zamożny mieszczanin – jego zewnętrzna poprawność kontrastuje z wewnętrznym chaosem. W scenie z aktu V, gdy już poznaje prawdę o oszuście, nadal nosi bogaty żupan – symbol przywiązania do materialnego statusu maskującego duchową pustkę.
Anatomia zaślepienia: Jak Tartuffe zawładnął umysłem Orgona?
Kluczowe cechy charakteru bohatera ujawniają się przez kontrast z reakcjami innych postaci. Psychologowie społeczni analizujący postać Orgona wskazują na typowe cechy ofiary manipulacji:
| Cecha charakteru | Przykład z utworu | Współczesne ekwiwalenty |
|---|---|---|
| Ślepa wiara | W akcie III przekazuje Tartuffe’owi dokumenty swego majątku, ignorując przestrogi rodziny | Ofiary finansowych oszustw pod przykrywką religii |
| Despotyzm | Grozi wydziedziczeniem syna Damisa za krytykę Tartuffe’a (akt III, scena 6) | Przywódcy sekt izolujący członków od rodzin |
| Konformizm religijny | W akcie I wyznaje: „Kto za nim chodzi, zakosztuje słodyczy/ I świat ma za nic” – przyjmuje dewocję jako modny trend | „Influencerzy duchowi” kreujący się na guru |
| Emocjonalna zależność | W akcie IV wyznaje: „On mnie uczył kochać wszystko, co ziemskie, lekceważyć” – przeniesienie potrzeb emocjonalnych na manipulatora | Ofiary toksycznych związków emocjonalnych |
Miłość czy obsesja? Relacje Orgona z Tartuffe’em
Psychologiczna zależność Orgona od oszusta osiąga poziom emocjonalnego uwikłania. W akcie II, proponując Tartuffe’owi małżeństwo z córką Marianną, mówi:
„Chcę być z nim związany przez małżeńskie śluby”
– zdradzając potrzebę duchowego incesta, gdzie córka staje się zakładniczką tej relacji. Terapeuci rodzinni wskazują tu klasyczny schemat triangulacji – wprowadzenie trzeciej osoby do systemu rodzinnego dla utrzymania chorej relacji.
Dlaczego Orgon nie widzi prawdy? Motywacje i psychologiczne mechanizmy obronne
Klucz do zrozumienia postaci leży w analizie jego potrzeb:
- Potrzeba transcendencji: Poszukuje autorytetu w czasach kryzysu wartości (Francja po Frondzie)
- Lęk przed śmiercią: Choroba żony Elmire uruchamia w nim egzystencjalny niepokój
- Pragnienie kontroli: Dewocja staje się narzędziem do narzucania władzy rodzinie
W akcie IV, gdy żona organizuje pułapkę na Tartuffe’a, Orgon wciąż zaprzecza oczywistości:
„Nie, widok taki nie zdoła zachwiać moją wiarą”
– co ps
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
- Lennox Mary – F. H. Burnett – Tajemniczy ogród
- Alina – J. Słowacki – Balladyna
- Aleksy – Legenda o świętym Aleksym
- Shirley Anna – L. M. Montgomery – Ania z Zielonego Wzgórza
- Bilbo – J. R. R. Tolkien – Hobbit
- Eol – Homer – Odyseja
- Blythe Gilbert – L. M. Montgomery – Ania na uniwersytecie
- Dedal – w mitologii greckiej wynalazca
- Jedwabiński Eugeniusz – M. Musierowicz – Opium w rosole
- Babu Stefu – M. Białoszewski – Pamiętnik z powstania warszawskiego
Dodaj komentarz jako pierwszy!