Walek – W. Gombrowicz – Ferdydurke

Kim jest Walek z „Ferdydurke” i dlaczego jego postać wciąż intryguje?

Walek to wiejski parobek pojawiający się w drugiej części „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza pt. „Pod stolice”. Choć epizodyczna, jego postać staje się kluczowym elementem groteskowej refleksji nad społecznymi formami i naturą ludzkiej tożsamości. Jako syn służącej, reprezentuje pierwotną, nieskażoną kulturą naturę, która staje się przedmiotem fascynacji i manipulacji innych bohaterów. W artykule przeanalizujemy, jak przez pryzmat tej postaci Gombrowicz demaskuje mechanizmy społecznego zniewolenia.

Podstawowe informacje o bohaterze

Poznajemy Walka w majątku Hurleckich, gdzie pracuje jako parobek. Jego obecność zostaje wykorzystana przez Miętusa – ucznia z warszawskiego gimnazjum – który postanawia „zdziczeć” i szuka autentycznego kontaktu z chłopską naturą. Walek staje się więc zwierciadłem odbijającym absurdalne próby narzucania form:

„Miętus chciał koniecznie znaleźć chłopa prawdziwego, pierwotnego, nie skażonego mieszczaństwem”

Portret zewnętrzny: ucieleśnienie prostoty

Gombrowicz celowo nie rozwija fizjonomii Walka, skupiając się na jego funkcji symbolicznej. Ubrany w „sukmany i łapcie”, reprezentuje archetyp chłopa jako nosiciela pierwotnej energii. Jego wygląd kontrastuje z miejską elegancją Miętusa, stając się materializacją mitu „szlachetnego dzikusa”.

Psychologiczny portret Walka: buntownik czy marionetka?

Analiza charakteru Walka wymaga rozróżnienia między jego rzeczywistymi cechami a projekcjami innych bohaterów:

Motywacje: walka o tożsamość

Walek nie przejawia świadomych ambicji – jego główną motywacją jest przetrwanie w świecie narzuconych mu ról. Paradoksalnie, to właśnie brak społecznych aspiracji czyni go nośnikiem autentyczności w świecie groteskowych form.

Relacje z innymi postaciami: zwierciadło społecznych fobii

• Z Miętusem: Relacja mistrz-uczeń odwrócona do absurdu. Miętus próbuje „nauczyć się” chłopskości od Walka, ten zaś nieświadomie demaskuje fałsz tej inicjacji
• Z rodziną Hurleckich: Jako służący jest elementem krajobrazu, żywym symbolem „prawdziwego życia” kontrastującym z salonową sztucznością

Czy Walek się zmienia? Statyczność jako forma oporu

W przeciwieństwie do innych postaci doświadczających „upupienia”, Walek pozostaje niezmienny. Jego statyczność to rodzaj obrony przed formą – jak zauważa badacz Jerzy Jarzębski: „Walek to anty-Filidor, ktoś kto nie dał się wciągnąć w grę form”.

Jak Walek wpłynął na kulturę i literaturę?

• Stał się archetypem „chłopa-symbolu” w polskiej literaturze współczesnej
• Jego postać inspirowała reinterpretacje teatralne (spektakle Jerzego Grzegorzewskiego)
• W filozofii kultury bywa przywoływany jako przykład oporu wobec kulturowej performatywności

Znaczenie Walka w „Ferdydurke”: ponadczasowe przesłanie

Walek to literackie ucieleśnienie gombrowiczowskiego buntu przeciwko formie. Jego postać każe nam zadać pytania o granice społecznego konformizmu i cenę autentyczności. W świecie, gdzie tożsamość staje się performansem, upór Walka nabiera nowych znaczeń.

Pytania do refleksji:

• Czy możliwe jest całkowite uwolnienie się od społecznych form?
• Na ile nasza „naturalność” jest kolejną maską?
• Czy bierny opór może być skuteczną strategią życiową?