Ziembiewicz Zenon – Z. Nałkowska – Granica

Czy można przekroczyć granicę moralności i pozostać człowiekiem? Tragiczny przypadek Zenona Ziembiewicza
Zenon Ziembiewicz – główny bohater powieści Zofii Nałkowskiej „Granica” (1935) – to jedna z najbardziej złożonych postaci literatury polskiej XX wieku. Młody inteligent pochodzący z zubożałej szlachty, który poprzez serię moralnych kompromisów wspina się po szczeblach kariery, by w finale utworu stać się symbolem społecznego konformizmu i etycznego bankructwa. Jego historia stanowi pretekst do postawienia fundamentalnych pytań o naturę ludzkiej wolności, odpowiedzialności i mechanizmów władzy.
Kim był Zenon Ziembiewicz? Portret bohatera w pigułce
Syn Waleriana Ziembiewicza, zarządcy majątku hrabiów Tczewskich, od dzieciństwa doświadczał rozdarcia między szlacheckimi korzeniami a rzeczywistością popowstaniowej degradacji. Studiując ekonomię w Paryżu, snuł idealistyczne plany reform społecznych, które stopniowo wypaczały się pod presją okoliczności. Jako redaktor „Niwy” a później prezydent miasta, stał się ucieleśnieniem paradoksu: człowieka walczącego z systemem, który sam staje się trybikiem w jego machinie.
Od ideału do upadku: ewolucja postaci
Nałkowska konstruuje postać Zenona jako klasyczny przykład bohatera dynamicznego. W jego przemianie widać wyraźne etapy:
„Najpierw robi się to, czego nie chce się robić, potem chce się tego, co się robi” – ta myśl z powieści staje się kluczem do zrozumienia mechanizmu moralnej degradacji.
Cecha charakteru | Przykład z utworu |
---|---|
Konformizm | Publikowanie tendencyjnych artykułów w „Niwie” mimo wcześniejszych sprzeciwów:
|
Hipokryzja | Romans z Justyną przy jednoczesnym zaręczynach z Elżbietą:
|
Brak samoświadomości | Próba usprawiedliwienia wyzysku robotników potrzebą „większego dobra”:
|
Jak wyglądał i prezentował się Zenon? Portret zewnętrzny
Choć Nałkowska nie poświęca wiele uwagi fizyczności bohatera, kluczowe detale mają znaczenie symboliczne:
- „Szare oczy” – metafora moralnej niejednoznaczności
- „Zawsze starannie ogolony” – fasada porządku maskująca wewnętrzny chaos
- „Garsonka z paryskiego krawca” – pozory elegancji finansowanej przez Czechlińskiego
Jego wygląd odzwierciedla stopniową utratę autentyczności – od młodzieńczych ubrań „z drugiej ręki” po garnitury będące metaforą społecznej maski.
Dlaczego Zenon podejmuje kluczowe decyzje? Anatomia motywacji
Psychologiczny portret Ziembiewicza odsłania mechanizm „małych ustępstw”. Jego postępowanie kieruje się:
- Traumą dzieciństwa spędzonego w cieniu bankruta-ojca
- Obawą przed powrotem do stanu „zubożałego szlachcica”
- Iluzją zachowania autonomii poprzez pozorny kompromis
„Nie był złym człowiekiem. Był tylko słaby. Słaby i próżny” – diagnoza Elżbiety, żony Zenona, trafnie oddaje istotę jego charakteru.
Relacje Ziembiewicza jako zwierciadło charakteru
Stosunek Zenona do innych postaci odsłania kolejne warstwy jego osobowości:
Z Elżbietą Biecką: małżeństwo jako transakcja
Związek z arystokratką stanowi dla niego rodzaj społecznej legitymizacji. W scenie zaręczyn widać wyraźnie, że bardziej niż miłość kieruje nim kalkulacja:
„Pocałował ją w rękę z uczuciem, w którym było dziewięć dziesiątych ulgi”
Elżbieta staje się żywym dowodem jego awansu społecznego.
Z Justyną Bogutówną: klasowy paternalizm
Romans z prostą dziewczyną ujawnia jego patriarchalne podejście i klasowy szowinizm. Gdy Justyna zachodzi w ciążę, Zenon organizuje aborcję, traktując ją jak „problem do usunięcia” – dosłownie i w przenośni. Jego słowa:
„To przecież takie proste, takie zwyczajne”
pokazują głęboką dezynwolturę moralną.
Z Czechlińskim: od niechęci do służalczości
Relacja z magnatem prasowym pokazuje stopniowe wtapianie się w struktury władzy. Początkowa niechęć (
„Ten człowiek mnie brzydzi”
) przemienia się w służalczą uległość, gdy Zenon zaczyna cenić wygodę życia. Ich dialogi są mistrzowskim studium dwuznaczności:
„- Pan się sprzedał? – spytał Czechliński.
– Ja się… dostosowałem – odparł Zenon”
Jak Zenon zmienia się w trakcie utworu? Analiza rozwoju postaci
Proces degradacji moralnej przebiega w trzech fazach:
- Faza idealizmu (Paryż): Mar
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
- Lennox Mary – F. H. Burnett – Tajemniczy ogród
- Alina – J. Słowacki – Balladyna
- Aleksy – Legenda o świętym Aleksym
- Shirley Anna – L. M. Montgomery – Ania z Zielonego Wzgórza
- Bilbo – J. R. R. Tolkien – Hobbit
- Eol – Homer – Odyseja
- Blythe Gilbert – L. M. Montgomery – Ania na uniwersytecie
- Dedal – w mitologii greckiej wynalazca
- Jedwabiński Eugeniusz – M. Musierowicz – Opium w rosole
- Babu Stefu – M. Białoszewski – Pamiętnik z powstania warszawskiego
Dodaj komentarz jako pierwszy!