Dna moczanowa
Dna moczanowa to przewlekła choroba zapalna stawów wywołana odkładaniem kryształów moczanu sodu w tkankach przy stężeniu kwasu moczowego zwykle >6,8 mg/dl; objawia się nagłymi, bardzo bolesnymi napadami (często stawu śródstopno‑paliczkowego I), a w leczeniu kluczowe są redukcja kwasu moczowego i profilaktyka nawrotów.
Dna moczanowa często współistnieje z nadciśnieniem i otyłością; redukcja masy ciała o 5 kg, 2 l wody dziennie i wybór wina zamiast piwa ograniczają napady, a cel terapii to stężenie kwasu moczowego poniżej 6 mg/dl.
Czym w istocie jest ta choroba i jak się objawia?
To zapalenie wywołane przez kryształy moczanu sodu (MSU) powstające w środowisku przewlekłej hiperurykemii. Typowy napad zaczyna się nagle w nocy, z silnym bólem, obrzękiem, uciepleniem i zaczerwienieniem stawu, najczęściej śródstopno‑paliczkowego I (podagra), ale także kolana, skokowego, nadgarstka czy łokcia. Nieleczona choroba prowadzi do guzków (tofusów), przewlekłego zapalenia i uszkodzenia stawów.
Skąd bierze się nadmiar kwasu moczowego?
Hiperurykemia wynika z nadprodukcji puryn lub – częściej – zmniejszonego wydalania przez nerki. Sprzyjają jej: otyłość, przewlekła choroba nerek, zespół metaboliczny, nadciśnienie, insulinooporność, dieta bogata w puryny (podroby, dziczyzna, niektóre ryby), piwo i mocny alkohol, napoje słodzone fruktozą oraz leki (tiazydy, pętlowe diuretyki, cyklosporyna, małe dawki aspiryny). Urat lowering sprzyjają m.in. losartan i fenofibrat.
Jak się rozpoznaje chorobę w praktyce?
Rozpoznanie potwierdza obecność kryształów MSU w płynie stawowym (złoty standard, polaryzacja). Pomocniczo używa się kryteriów ACR/EULAR, ultrasonografii (objaw podwójnego konturu), a także oceny tofusów. Urykemia w ostrym napadzie bywa prawidłowa, dlatego odczyt pojedynczego wyniku nie wyklucza choroby.
Jak wygląda leczenie ostrego napadu i terapia długoterminowa?
W ostrym napadzie stosuje się NLPZ, kolchicynę lub glikokortykosteroidy; szybkie wdrożenie skraca czas bólu. Leczenie obniżające kwas moczowy (allopurynol – lek pierwszego wyboru, febuksostat, rzadziej peglotykaza) dąży do stężenia <6 mg/dl (a <5 mg/dl przy tofusach). Rozpoczęciu/eskalacji terapii towarzyszy profilaktyka przeciwzapalna (mała dawka kolchicyny lub NLPZ) przez 3–6 miesięcy, by zapobiegać wywołanym leczeniem napadom.
Jak dieta i styl życia wpływają na przebieg choroby?
Korzyści daje redukcja masy ciała, ograniczenie piwa i destylatów, unikanie podrobów, dziczyzny, sardeli i śledzi, rezygnacja z napojów z fruktozą, nawadnianie (ok. 2 l/d). Dieta śródziemnomorska, produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu, kawa i wiśnie mogą nieznacznie obniżać ryzyko napadów. Ważne jest leczenie chorób współistniejących i przegląd leków pod kątem wpływu na urykemię.
Czy „podagra” to to samo?
Podagra to napad choroby zajmujący staw śródstopno‑paliczkowy I; termin bywa używany potocznie jako synonim, lecz ścisłe użycie odnosi go do lokalizacji, nie całej jednostki chorobowej. „Artretyzm” jest określeniem ogólnym i nieprecyzyjnym.
Jak poprawnie używać i odmieniać nazwę choroby?
Nazwa składa się z rzeczownika „dna” i przydawki „moczanowa”. Pisownia zawsze małą literą. W tekstach medycznych preferowana jest forma z przydawką, bo odróżnia tę chorobę od dawnych, niespecyficznych użyć słowa „dna”.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Medyczny | Jednostka chorobowa z hiperurykemią i kryształami MSU | Rozpoznano chorobę po identyfikacji kryształów w płynie stawowym. |
| Popularnonaukowy | Wyjaśnienie mechanizmów i profilaktyki | Napady prowokuje alkohol i dieta bogata w puryny. |
| Potoczny | Ostre zaostrzenie bólowe | Nagle „złapała go” bolesna opuchlizna dużego palca. |
Informacje gramatyczne
Rodzaj: żeński (rdzeń: „dna”)
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: dna moczanowa
Dopełniacz: dny moczanowej
Celownik: dnie moczanowej
Biernik: dnę moczanową
Narzędnik: dną moczanową
Miejscownik: dnie moczanowej
Wołacz: dno moczanowa (forma marginalna, praktycznie nieużywana)
Liczba mnoga: dny moczanowe (rzadko w użyciu)
Synonimy i antonimy
Synonimy: podagra (dla zajęcia I MTP), artretyzm moczanowy, arthritis urica (łac.)
Antonimy: brak utrwalonych
Wyrazy pokrewne: moczan, moczany, kwas moczowy, hiperurykemia, tofus, hipourykemizujący
Przykłady użycia
- „Rozpoznanie potwierdziła obecność kryształów w płynie stawowym, typowych dla dny moczanowej.”
- „Lekarz rozpoczął terapię obniżającą kwas moczowy z powodu dny moczanowej z tofusami.”
- „Pacjent zgłosił nagły ból palucha charakterystyczny dla dny moczanowej.”
- „Ryzyko dny moczanowej rośnie przy otyłości i nadużywaniu piwa.”
- „USG wykazało objaw podwójnego konturu, co przemawia za dną moczanową.”
Pochodzenie słowa
Słowo „moczanowa” pochodzi od „moczany” (sole kwasu moczowego), wywodzących się od „mocz”. Rzeczownik „dna” należy do dawnego słownictwa medycznego; historycznie łączony z humoralnym ujęciem chorób (por. łac. gutta „kropla”), dziś precyzowany przymiotnikiem „moczanowa”.
Jakie są najczęstsze pułapki językowe i merytoryczne?
Mylenie nazwy z „dno moczanowe”, redukcja przydawki („dna” bez „moczanowa”), traktowanie „podagry” jako pełnego synonimu, używanie liczby mnogiej wbrew normie stylistycznej, a medycznie – utożsamianie prawidłowej urykemii w napadzie z wykluczeniem choroby.
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „dno moczanowe” → Poprawnie: „dna moczanowa”
- Błąd: „dna moczowa” → Poprawnie: „dna moczanowa”
- Błąd: „mam podagrę w kolanie” → Poprawnie: „napad choroby w kolanie” lub „dna moczanowa kolana”
- Błąd: „brak hiperurykemii wyklucza chorobę” → Poprawnie: „w napadzie stężenie może być prawidłowe”
Jak mówić precyzyjnie o chorobie w różnych sytuacjach?
W tekstach naukowych: „chory spełnia kryteria ACR/EULAR, SU 8,2 mg/dl, obecne tofy”. W komunikacji z pacjentem: „celem jest obniżenie kwasu moczowego poniżej 6 mg/dl i zapobieganie kolejnym napadom”. W mediach: „choroba związana z nadmiarem kwasu moczowego”.
Kilka kluczowych faktów na finiszu
– Chorobę wywołują kryształy moczanu sodu tworzące się przy przewlekłej hiperurykemii.
– Ból bywa nagły, najsilniejszy w nocy; często zajęty jest paluch (podagra).
– Złoty standard rozpoznania: identyfikacja kryształów w płynie stawowym; USG bywa pomocne.
– Leczenie długoterminowe celuje w SU <6 mg/dl (<5 mg/dl przy tofusach) i wymaga profilaktyki przeciwzapalnej na starcie.
– Dieta, redukcja masy ciała i kontrola chorób współistniejących znacząco zmniejszają nawroty.
Pytania do przemyślenia
– Jak sformułować diagnozę w karcie informacyjnej, aby uniknąć nieprecyzyjnego „artretyzm”?
– Które leki pacjenta podnoszą, a które obniżają stężenie kwasu moczowego i jak to ująć w opisie?
– Jak dobrać formę przypadkową nazwy (np. „z powodu dny moczanowej”), by zachować poprawność stylistyczną?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!