Epitafium
EPITAFIUM
POCHODZENIE (ETYMOLOGIA)
słowo „epitafium” pochodzi z języka greckiego „ἐπιτάφιος” „epi-taphios”, co oznacza „nad grobem”, „na kamieniu nagrobnym”.
„Epitafium” to rzeczownik, rodzaju nijakiego.
DEFINICJA
1. „Epitafium” to inskrypcja na nagrobku zmarłego. Napis może być też umieszczony na pomniku. Jego celem jest upamiętnienie lub sławienie osoby zmarłej. Ma też skłaniać do refleksji na tematy życia i śmierci, inspirować oraz wzruszać.
– Jaka jest historia epitarium?
Korzenie epitafium sięgają starożytnej Grecji, gdzie takie inskrypcje pojawiały się już w V wieku przed naszą erą (w trakcie wojen z Persami). Wówczas taki tekst był zwięzły i miał charakter panegiryczny, czyli był uroczystym tekstem pochwalnym. Forma takiego utworu była pisana za pomocą skróconego dystychu (dwuwiersza) elegijnego. Dbano o artyzm i elegancję wypowiedzi. „Epitafium” nazywano wówczas też mowę żałobną. W starożytnym Egipcie z kolei napis miał formę modlitwy żałobnej, zbliżonej do elegii. Z czasem forma ta wyewoluowała, do Europy epitafium przeniknęło wraz z łacińskim epigramatem. Wplatano nawet humorystyczne, osobiste wątki. Patos, podniosłość i powaga, adekwatna jakby mogło się wydawać do takiej formy upamiętnienia zmarłego, często przeplatały się z komizmem i satyrą. Był to sposób rozładowania bólu i napięcia związanego z nieuchronną śmiercią. Epitafium, oprócz tekstu, niekiedy zawierało portret zmarłego (w formie płaskorzeźby lub malowany), scenę figuralną oraz odpowiednie symbole i elementy alegoryczne. W starożytnej Grecji i Rzymie takie inskrypcje wystawiano również zwierzętom, na przykład koniom, osłom, ptakom, a nawet myszom! Istnieje też tak zwane „autoepitafium”, które autor pisze jeszcze za życia dla samego siebie. Współcześnie wybierając epitafium, bliscy stawiają na uniwersalizm i gotowe teksty, jednak zdarza się, że zostają wplecione słowa związane z zawodem zmarłego lub jego dokonaniami.
2. W architekturze „epitafium” to tablica poświęcona zmarłemu wmurowana w ścianę kościoła. Często zdarzało się, że osoba zmarła była pochowana w zupełnie innym miejscu, ale jej epitafium umieszczano w murach świątyni, gdzie oglądało je większe grono odbiorców. W kościele Świętej Trójcy w Krakowie znajduje się epitafium Kallimacha (Filip Kallimach był włoskim humanistą, poetą i prozaikiem), stworzone przez Wita Stwosza.
3. W literaturze „epitafium” to utwór i gatunek literacki, napisany ku czci zmarłego. Jest zaliczany do liryki okolicznościowej i cechuje go zwięzłość. Podobnie jak epitafium z nagrobka, ma na celu zachować pamięć zmarłego lub/oraz wspomnieć jego zasługi. Gatunkiem pokrewnym do epitafium jest epigramat.
Spośród znanych twórców tworzących epitafia można wymienić: Jana Kochanowskiego, Daniela Naborowskiego, Wandę Chotomską, Mirona Białoszewskiego, Wisławę Szymborską, Mariusza Parlickiego, Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego.
– Przykład epitafium autorstwa polskiej poetki – Marii Konopnickiej:
„Groby wy nasze, ojczyste groby
Wy życia pełne mogiły
Wy nie ołtarzem próżnej żałoby
Lecz twierdzą siły”
SYNONIMY
czyli wyrazy bliskoznaczne, pokrewne:
inskrypcja nagrobna, kamień nagrobny, maceba, macewa, nagrobek, napis nagrobny, płyta, pomnik, stela, utwór sławiący zmarłego, wzmianka.
ODMIANA PRZEZ PRZYPADKI
– Liczba pojedyncza:
Mianownik: epitafium
Dopełniacz: epitafium
Celownik: epitafium
Biernik: epitafium
Narzędnik: epitafium
Miejscownik: epitafium
Wołacz: epitafium
– Liczba mnoga:
Mianownik: epitafia
Dopełniacz: epitafiów
Celownik: epitafiom
Biernik: epitafia
Narzędnik: epitafiami
Miejscownik: epitafiach
Wołacz: epitafia
PRZYKŁADY UŻYCIA W ZDANIACH
Kiedy byłem w kościele za granicą, widziałem barokowe epitafia, pisane ozdobnymi literami.
Wczoraj w bibliotece czytałem epitafium napisane przez Jana Kochanowskiego dla Hanny, córki autora.
Współcześnie bliscy wybierający treść epitafiów na groby zmarłych stawiają na uniwersalizm i prostotę przekazu.
Jednym z najpopularniejszym epitafium w Polsce są słowa pochodzące z wiersza księdza Jana Twardowskiego, o treści: „Spieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą”.
Epitafium przeznaczone na grób powinno być krótkie, ale treściwe.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!