Hołota
Hołota to rzeczownik potoczny i pejoratywny oznaczający zbiorowo tłum ludzi postrzeganych jako niewychowani, ordynarni lub z niskiego stanu; w historii bywał neutralny wobec biedoty i ubogich kozaków pieszych. Słowo ma rodzaj żeński, funkcjonuje jako nazwa zbiorowa i nie nadaje się do oficjalnej komunikacji.
Hołota ma dziś silnie obraźliwy wydźwięk, dawniej nazywała biedotę i ubogich kozaków pieszych; zapamiętaj odmianę (hołoty, hołocie) oraz 2 zasady: unikaj w komunikacji formalnej, traktuj jako rzeczownik zbiorowy.
Co to za słowo i jakie niesie znaczenia?
Wyraz „hołota” oznacza przede wszystkim zbiorowo rozumiany tłum ludzi oceniany negatywnie pod względem kultury, manier lub statusu społecznego. To określenie potoczne o silnym nacechowaniu pejoratywnym. Historycznie mogło znaczyć „biedota” bez wartościującego tonu albo odnosić się do ubogich kozaków pieszych.
Znaczenia w różnych kontekstach
- W języku potocznym (współcześnie): obraźliwe określenie tłumu lub grupy osób postrzeganych jako prymitywne, niekulturalne. Przykład: „Zebrana pod sceną hołota zaczęła gwizdać”.
- W kontekście społecznym (dawniej): neutralne „biedota”, „ubodzy”. Przykład: „Miasto wspierało hołotę w czasie klęski urodzaju”.
- W historii wojskowości (Kozaczyzna): ubodzy kozacy piesi, bez koni i uzbrojenia ciężkiego. Przykład: „Hołota maszerowała w straży przedniej”.
Jak rozpoznać rejestr i ładunek emocjonalny?
Rejestr współczesny jest potoczny i silnie obraźliwy. Użycie w przestrzeni publicznej, w pracy lub w piśmie urzędowym narusza normy grzeczności językowej. W tekstach naukowych i edukacyjnych słowo pojawia się wyłącznie jako cytat lub termin historyczny.
Skąd się wzięło to słowo i jak zmieniało znaczenie?
Rozwój znaczeniowy prowadził od nazwania ubogich warstw do silnie pogardliwego określenia tłumu. Zmiana wartościowania nastąpiła w nowożytności, wraz z utrwaleniem hierarchicznych ocen społecznych.
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z języków wschodniosłowiańskich (ukr. holóta, biał. halóta), od prasłowiańskiego rdzenia gol- („goły”), oznaczającego „biedotę, gołotę” – ludzi bez majątku. Z biegiem czasu polszczyzna przesunęła znaczenie ku nacechowaniu pejoratywnemu.
Jak odmieniać i z czym łączyć to słowo?
„Hołota” to rzeczownik rodzaju żeńskiego, zbiorowy. W zgodzie gramatycznej najbezpieczniejsze jest użycie liczby pojedynczej: „ta hołota krzyczy”. Potocznie bywa też używane orzeczenie w liczbie mnogiej („ta hołota krzyczą”) – konstrukcja nacechowana i niezalecana w tekstach oficjalnych.
Informacje gramatyczne
Rodzaj: żeński (rzeczownik zbiorowy)
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: Hołota
Dopełniacz: hołoty
Celownik: hołocie
Biernik: hołotę
Narzędnik: hołotą
Miejscownik: hołocie
Wołacz: hołoto
Liczba mnoga: rzadko, potocznie: hołoty (M.), hołot (D.), hołotom (C.), hołoty (B.), hołotami (N.), hołotach (Ms.), hołoty (W.)
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Współczesny, potoczny | obraźliwie: motłoch | „Ta hołota demoluje przystanek.” |
| Historyczny społeczny | neutralnie: biedota | „Miasto wspierało hołotę z przedmieść.” |
| Historyczny wojskowy | ubodzy kozacy piesi | „Hołota wyruszyła bez końskiego taboru.” |
Synonimy i antonimy
Synonimy: motłoch, tłuszcza, gawiedź, pospólstwo, plebs, prostactwo, chamstwo (w odniesieniu do zachowania)
Antonimy: elita, arystokracja, inteligencja
Wyrazy pokrewne: gołota (inna forma, historycznie: uboga szlachta), goły (rdzeń etymologiczny)
Przykłady użycia
- „Po meczu hołota wybiła szyby w pawilonie.”
- „W kronikach miejskich wspominano hołotę koczującą przy bramie.”
- „Nie pozwalaj, by hołota dyktowała warunki debaty.”
- „W oddziałach pieszych służyła głównie hołota bez koni.”
- „Nie obrażaj ludzi, nazywając ich hołotą.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: Użycie w sytuacjach oficjalnych → Poprawnie: Zastąp neutralnymi określeniami („tłum”, „grupa agresywnych osób”).
- Błąd: Mylenie „hołota” z „gołota” → Poprawnie: „hołota” = motłoch (obraźliwie), „gołota” = uboga szlachta (historycznie).
- Błąd: Źle odmienione formy („w hołocie” jako „w hołoty”) → Poprawnie: miejscownik: „w hołocie”.
- Błąd: Użycie liczby mnogiej jako normy („te hołoty przyszły”) → Poprawnie: rzeczownik zbiorowy: „ta hołota przyszła”.
- Błąd: Pisownia bez „ł” („holota”) → Poprawnie: „hołota”.
Kiedy lepiej nie używać tego słowa?
W miejscu pracy, w edukacji, w dokumentach i w mediach publicznych słowo narusza standardy szacunku. W opisach analitycznych zastępuj je nazwą kategorii zjawiska („uczestnicy zamieszek”, „grupa agresywnych kibiców”) lub neutralnym „tłum”.
Jak mówić neutralnie zamiast wartościować?
Opisz zachowanie (np. „wykrzykiwali obelgi”, „niszczyli mienie”), nie ludzi jako „hołotę”. Taki opis jest precyzyjny, etyczny i zgodny z normami współczesnej polszczyzny publicznej.
Słowo na ostrzu noża: najważniejsze punkty
• Znaczenie główne: obraźliwe określenie tłumu/postawy „motłochu”.
• Rejestr: potoczny, silnie pejoratywny; unikaj w komunikacji formalnej.
• Historia: pierwotnie „biedota”, w wojskowości – ubodzy kozacy piesi.
• Gramatyka: rodzaj żeński, rzeczownik zbiorowy; najbezpieczniej orzeczenie w lp.
• Odmiana: hołoty, hołocie, hołotę, hołotą, w hołocie; l.mn. rzadko („hołoty”).
• Synonimy: motłoch, tłuszcza, gawiedź; antonimy: elita, arystokracja, inteligencja.
• Etyka języka: wybieraj opisy neutralne oparte na faktach i zachowaniach.
Pytania do przemyślenia
• Czy w opisie zdarzenia wystarczy nazwać czyn („niszczyli mienie”), zamiast etykietować ludzi?
• Jakie neutralne słowa oddają sens wypowiedzi bez obrażania odbiorców?
• Czy kontekst wymaga ujęcia historycznego (neutralnego), czy współczesnego (obraźliwego)?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!