Jaskra

To jedna z najgroźniejszych chorób oczu, bo przez długi czas rozwija się skrycie i bez bólu, a skutkuje nieodwracalną utratą widzenia obwodowego. Poniżej znajdziesz definicję, kluczowe objawy, typy, badania, leczenie oraz poprawne użycie słowa w języku polskim.

Czym dokładnie jest jaskra i co dzieje się w oku?

Jest to grupa chorób prowadzących do uszkodzenia włókien nerwu wzrokowego i charakterystycznych ubytków pola widzenia. Najczęściej współistnieje podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe lub nadwrażliwość nerwu na ciśnienie prawidłowe. Wspólny mianownik: przewlekła, zwykle bezobjawowa progresja i nieodwracalność zmian.

Jakie są główne typy jaskry?

– Jaskra pierwotna otwartego kąta: najczęstsza; odpływ cieczy wodnistej przez beleczkowanie jest upośledzony, kąt przesączania pozostaje otwarty.
– Jaskra z wąskim/zamykającym się kątem: mechaniczne zamknięcie kąta utrudnia odpływ; może przebiegać napadowo (ostry atak).
– Jaskra normotensyjna: uszkodzenie nerwu przy ciśnieniu w granicach normy; istotne czynniki naczyniowe.
– Jaskra wtórna: skutek innych chorób, urazów, zapaleń, stosowania steroidów, zmian soczewkowych itp.
– Jaskra wrodzona/rozwojowa: ujawnia się u niemowląt i małych dzieci, wymaga pilnej opieki.

Jakie objawy powinny zaniepokoić?

– Bezbolesne zawężanie pola widzenia (tzw. „widzenie tunelowe” w późnym stadium).
– Trudność w dostrzeganiu przeszkód z boku, częstsze „zahaczanie” o przedmioty.
– W zaawansowaniu: pogorszenie ostrości wzroku, problemy przy słabym świetle.
– Ostry atak zamknięcia kąta: silny ból oka i głowy, nudności, widzenie tęczowych kół wokół źródeł światła, zaczerwienienie – stan nagły.

Jak rozpoznać jaskrę – jakie badania są kluczowe?

– Tonometria: pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (IOP).
– Pachymetria: grubość rogówki (koryguje interpretację IOP).
– Gonioskopia: ocena kąta przesączania (otwarty vs. wąski/zamknięty).
– OCT tarczy nerwu i warstwy włókien (RNFL): ocena strukturalna uszkodzenia.
– Perymetria: mapowanie ubytków pola widzenia.
– Dokumentacja fotograficzna tarczy nerwu (np. stereofotografia).

Jak przebiega leczenie i co decyduje o wyborze terapii?

Leczenie ma obniżyć ciśnienie do wartości docelowej i stabilizować nerw wzrokowy. Stosuje się: krople (analogi prostaglandyn, beta-blokery, inhibitory anhydrazy węglanowej, alfa2-agoniści), laser (SLT w jaskrze otwartego kąta; irydotomia YAG w wąskim kącie), zabiegi chirurgiczne (trabekulektomia, drenaże, MIGS). O wyborze decydują typ jaskry, wyjściowe i docelowe IOP, tempo progresji oraz tolerancja leków.

Kto jest w grupie ryzyka?

Wiek powyżej 40 lat, dodatni wywiad rodzinny, wysokie IOP, krótkowzroczność (otwarty kąt) lub nadwzroczność (zamykający się kąt), długotrwałe steroidy (także aerozole i maści), migrena i zespół Raynauda, cukrzyca, obturacyjny bezdech senny, niskie nocne ciśnienie tętnicze, urazy oka.

Jak dbać o profilaktykę i codzienne nawyki?

Badania przesiewowe co 1–2 lata po 40. roku życia (częściej przy obciążeniu rodzinnym). Ćwiczenia aerobowe wspierają obniżenie IOP; unikanie palenia i nadużywania kofeiny; nie pić dużych objętości płynów „jednym haustem”; nie uciskać oczu; rozważyć modyfikację ułożenia do snu (nie na brzuchu przy wysokim IOP). Sterydy tylko pod kontrolą lekarza.

Jak poprawnie używać słowa w języku polskim?

„Jaskra” to rzeczownik rodzaju żeńskiego. W praktyce mówimy: „choruję na jaskrę”, „leczenie jaskry”, „ryzyko jaskry”. Liczba mnoga bywa używana w ujęciu klasyfikacyjnym („typy jaskry”, „jaskry wtórne”), rzadziej w odniesieniu do pacjenta.

Które badanie do którego celu?

Poniższe zestawienie porządkuje najważniejsze testy diagnostyczne i ich rolę.

Co warto zapamiętać na co dzień?

– Choroba jest przewlekła i nieodwracalna, ale spowalnialna.
– Regularne badania po 40. roku życia to najtańsza „polisa” na wzrok.
– Dla wielu chorych SLT jest równoważną opcją pierwszego rzutu wobec kropli.
– Każda terapia wymaga indywidualnego ustalenia ciśnienia docelowego.

Na wynos: esencja o jaskrze

– Definicja: przewlekła neuropatia nerwu wzrokowego z ubytkami pola widzenia.
– Ryzyko: wiek, rodzina, steroidy, wady refrakcji, czynniki naczyniowe.
– Diagnostyka: tonometria, gonioskopia, OCT, perymetria, pachymetria.
– Leczenie: krople, laser (SLT/irydotomia), chirurgia (w tym MIGS).
– Język: rzeczownik żeński; poprawnie „chory na jaskrę”, nie „z jaskrą w oku”.

Pytania do przemyślenia

– Czy w Twojej rodzinie ktoś chorował na jaskrę i kiedy ostatnio badałeś/-aś pole widzenia?
– Czy stosowane leki (zwłaszcza steroidy) nie zwiększają Twojego ryzyka jaskry?
– Jak zaplanujesz regularne kontrole, by utrzymać ciśnienie wewnątrzgałkowe w granicach celu?